WAT NEDERLAND VERWACHT VAN 2005

Dit is een greep uit de verwachtingen van Nederlanders over 2005. In de afgelopen maand peilde strategisch marktktonderzoekbureau Trendbox bij een steekproef onder Nederlanders de verwachtingen en ideeën over komend jaar. De voorgelegde stellingen hadden betrekking op onder meer goede voornemens, maatschappelijke kwesties, politiek, financiën en internationale ontwikkelingen.

Financiën en bestedingen
Bijna zes op de tien Nederlanders (58%) verwachten dat ze er in 2005 financieel op achteruit zullen gaan. Omdat deze uitkomst nagenoeg exact in lijn ligt met de verwachtingen ten aanzien van 2004, is er duidelijk nog geen sprake van een herwonnen vertrouwen bij de consument. Implicatie is dat de hand vooralsnog op de knip blijft, zeker als het gaat om grote uitgaven. Niet spenderen, maar proberen te sparen blijft het motto voor 2005. In dat kader, en tegen de achtergrond van de discussie over prepensioenen en het afschaffen van vutregelingen, heeft één op de vijf Nederlanders zich voorgenomen om in het komende jaar meer geld opzij te leggen voor de oudedagsvoorziening. Met name bij jonge senioren (28%) zien we dit verschijnsel in versterkte mate terug. Ook dit sparen voor later kan gerangschikt worden onder de noemer 'voorzichtig aan'. Het is een grondtoon die evenzeer terug te vinden is in het onderzoek Life & Living, de al vijftien jaar lopende trendmonitor van Trendbox waaraan in 2004 n=2.042 personen van zestien jaar en ouder meewerkten. Uit Life & Living blijkt dat inmiddels 57% van de Nederlanders zichzelf typeert als een spaarzaam type, waar dat tien jaar geleden nog 47% was. Steeds meer mensen letten ook primair op de prijs bij aanschaf van producten en diensten (54% nu, vs. 47% tien jaar geleden), en steeds meer consumenten hebben hun impulsieve aankoopgedrag ingeruild voor een meer rationele, calculerende insteek. Dat geldt bijvoorbeeld voor uitgaven in de horeca, maar ook voor bestedingen aan vakanties. Één op de vijf Nederlanders verwacht komend jaar minder vaak op vakantie te gaan dan hij gewend was, terwijl één op de drie stelt in elk geval goedkoper vakantie te gaan vieren.

Wereldeconomie
Ten aanzien van de ontwikkeling van de wereldeconomie zijn de verwachtingen evenmin hoog gespannen. Slechts één op de zeven Nederlanders verwacht dat deze zich in 2005 echt zal herstellen, terwijl een kleine veertig procent dat absoluut niet voorziet. Een mogelijk lichtpuntje is wel de verwachting over de ontwikkeling van de economie in Nederland. Nu meent 26% dat deze er over een jaar beter zal voorstaan dan op dit moment, waar dat in 2003 24% was. Ook is er sprake van een iets groter vertrouwen in de huizenmarkt. Verwachtte voor 2004 nog een kwart van de Nederlanders dat deze zou instorten, nu is dat 16%.

In en om het huis
Passend in de trend naar meer gezelligheid in en om het huis steeg de verkoop van broodbakmachines in Nederland in 2003 aanzienlijk. Voor 2004 voorzag 37% van de consumenten een toename van de verkoop van deze apparaten, en voor 2005 is dat met 41% niet minder. Bij wijze van compensatie tegen die grote boze buitenwereld zoekt men juist in dit soort zaken – eigengemaakte soep, bijzondere weekend etentjes met het gezin of met vrienden, nieuwe recepten – de zo gewenste, oer-Hollandse gezelligheid.

Gezelschapspelletjes
Opmerkelijk is wel dat de groep van Nederlanders die verwacht dat ze komend jaar meer gezelschapspelletjes gaan spelen, met 26% beduidend kleiner is dan de 41% van 2004. Echter, op dat vlak is er in 2004 al een forse inhaalslag gemaakt. Bordspelen verschenen het afgelopen jaar daadwerkelijk vaker op tafel, zo goed als er meer gekaart werd, meer breiwerken ter hand werden genomen ('regelmatig breien' steeg van 6% in 2003 naar 8% in 2004), meer aan handwerken werd gedaan (van 13% naar 16%) en meer kruiswoordpuzzels werden opgelost (van 38% naar 43%).
Iets in omvang afgenomen is de groep van mensen die verwacht, in het komende jaar meer in en om het huis te gaan klussen: voor 2004 noteerden we 48%, voor 2005 41%. Eenzelfde lichte daling zien we bij het tuinieren: verwachtte voor 2004 34% van de ondervraagden dat ze meer in de tuin zouden gaan werken, nu is dat 30%. Ook hier geldt echter dat er in 2004 al veel, vaak en meer geklust en getuinierd werd dan voorheen, zodat een verdere verhoging van de frequentie lastig te realiseren is.

Wandelsport
In acht jaar tijd is het aantal Nederlanders dat regelmatig de wandelsport beoefent, met veertig procent gestegen. Al sinds 2000 is deze wandeltrend in Life & Living zichtbaar, maar de ontwikkelingen in 2004 zijn spectaculair te noemen. Inmiddels beoefent één op de twee Nederlanders van zestien jaar en ouder de wandelsport met een zekere regelmaat. Brede maatschappelijke ontwikkelingen als de individualisering, de hernieuwde aandacht voor het milieu (dichtbij), de vergrijzing en de (media)aandacht voor obesitas dragen daar zeker toe bij. Het is tot slot evident dat de consument zich anno 2004 ook veel meer dan voorheen bezig houdt met zingeving. Wandelen, zo goed als dat geldt voor trimmen en joggen, biedt bij uitstek de gelegenheid om na te denken, het hoofd te legen en de accu op te laden voor de volgende ratraceweek.

Zingeving
Er zal dus ook in 2005 weer veel worden nagedacht. Drie op de tien Nederlanders hebben zich voorgenomen om meer na te gaan denken over de zin van hun leven, terwijl 18% meldt meer aandacht te gaan besteden aan spiritualiteit. Door precies een kwart van de steekproef (2004: 22%) wordt voor komend jaar zelfs een opleving van het christelijke geloof voorzien, een opmerkelijke toename gegeven de ontkerkelijking in Nederland. Maar het is waarschijnlijk dat dat geloof vooral ook buiten de kerk zal worden beleefd, omdat de kerk als instituut door ruim de helft van de Nederlanders wordt afgewezen. Verinnerlijking is er ook in meer praktische zin. Tegen de trend van globalisering in verwacht bijna een kwart van de Nederlanders, dat zij zich in 2005 meer gaan richten op de eigen woonplaats of regio. Mogelijk gebeurt dat deels gedurende sabbaticals: 40% verwacht dat steeds meer mensen er een tijdje tussen uit willen. Ofwel: nadenken over het leven in de eigen beschermde omgeving, al dan niet tijdens een mooie wandeling.

De maatschappij
Circa één op de drie Nederlanders (35%) verwacht voor komend jaar, dat er veel gestaakt zal gaan worden. In 2004 was dat nog 55%, zodat men op dat front meer rust verwacht. De angst voor een terroristische aanslag in Nederland is wel toegenomen: verwachtte voor 2004 28% van de Nederlanders zo’n aanslag, voor 2005 ligt dat op 35%. Beduidend minder beducht is men echter voor de komst van een nieuwe SARS-achtige epidemie: voor 2004 verwachtte 43% dit, voor 2005 is dat nog maar 11%.
Een van de opmerkelijke uitkomsten van het onderzoek voor 2004 was, dat maar liefst driekwart van de bevolking verwachtte dat meer Nederlanders zich dat jaar eenzaam zouden voelen. Voor 2005 is het beeld fractioneel positiever: 71% verwacht nu meer eenzaamheid, waarbij ouderen pessimistischer zijn dan jongeren. Het is een lichte verbetering dus, maar in absolute zin is dit percentage nog steeds zeer hoog.

Emigreren
Niet zozeer vanwege eenzaamheid, maar waarschijnlijk veel meer vanuit algemene onlustgevoelens, stelt maar liefst 30% van de bevolking dat men het liefst uit Nederland zou emigreren. Dat ook de eigen economische situatie daar mede debet aan is, blijkt uit het feit dat van de lagere inkomensgroep bijna de helft (46%) bij voorkeur het land zou willen verlaten. Het geloof in een betere toekomst in eigen land moet bij deze groep wel erg diep gezonken zijn. De algemene gevoelens van onlust komen ook naar voren bij andere opinies. Zo stelt 60% dat je tegenwoordig (meer dan vroeger) moet oppassen op wat je zegt, verwacht 57% dat zinloos geweld komend jaar zal toenemen, meent ruim eenderde (36%) dat zij zichzelf in dit land (beter dan voorheen) moeten gaan beschermen en geeft 28% aan erg naar 'vroeger' te verlangen. Nog extremer is de reactie van 7% van de Nederlanders, die stellen simpelweg niet meer naar het nieuws te kijken of te luisteren: zij keren de maatschappij daarmee welhaast de rug toe. Precies acht op de tien Nederlanders verwachten, dat de files in 2005 wederom langer zullen worden. Dat rekening rijden, een mogelijke oplossing voor het fileprobleem, komend jaar ingevoerd zal worden gelooft echter maar 20% van de bevolking. Wellicht dat vervoer via het spoor een beter alternatief is. Weliswaar denkt 42% dat de service van de NS in 2005 zal verslechteren, maar in 2004 was dat nog 66%: de NS staat er bij de consument dus beter voor dan een jaar geleden.

Politiek
Het kabinet Balkenende II zit volgens de bevolking nu wat steviger in het zadel dan vorig jaar. Verwachtte 46% destijds dat Balkenende II 2004 niet zou overleven, nu meent 35% dat het kabinet 2005 niet zal uitzitten. Een nog nauwere samenwerking tussen de coalitiepartijen VVD en D’66 draagt daar echter nauwelijks aan bij. Slechts 6% van de ondervraagden verwacht namelijk dat beide partijen in 2005 zullen gaan fuseren. De kans op een breed links politiek front van Partij van de Arbeid, SP en Groen Links wordt met 8% zelfs nog iets hoger ingeschat. Het iets toegenomen vertrouwen in het kabinet zal deels worden ingegeven door de breed (56%) gedragen verwachting, dat de overheid het komen jaar echt hard gaat optreden tegen “ongewenste elementen� in onze samenleving.

Koninklijk Huis
2004 bracht met het overlijden van Koningin Juliana en Prins Bernard rampspoed voor het Koninklijk Huis. Voor 2005 verwacht de bevolking meer vreugdevol nieuws, vooral in de vorm van de tweede zwangerschap van Maxima (59%). Koningin Beatrix gunt haar zoon en echtgenote voorlopig een plek in de luwte, zo is verder de algemene teneur: slechts 12% verwacht dat zij komend jaar zal aftreden. Ten opzichte van 2004 is dit echter wel een verdubbeling van de score.

Media
Circa een kwart van de Nederlanders (24%) verwacht dat komend jaar één van de drie publieke tv-zenders het loodje zal leggen. Voor het jaar 2004 achtte 18% dit waarschijnlijk. De toename zal ten minste deels het gevolg zijn van de tender op de uitzendrechten van het betaald voetbal, en de discussies en bespiegelingen in de media daaromheen. De kans dat het relatief nieuwe medium internet in 2005 door ongewenste e-mail wereldwijd vast zal lopen, wordt door 30% van de Nederlanders (2004: 26%) als reëel ingeschat.

Buitenland
Over de uitbreiding van de Europese Unie is men allerminst positief. Ruim eenderde (38%) van de ondervraagden denkt dat dit een ramp voor de Nederlandse economie zal worden. Pessimistisch is men evenzeer over de kans op een einde van de strijd in Irak. Slechts een kwart van de Nederlanders denkt dat het Amerikaanse leger Irak in 2005 zal verlaten, waar voor 2004 nog 38% die verwachting uitsprak. Bijna tweederde van de ondervraagden (62%) meent wel, dat het Nederlandse leger komend jaar uit Irak zal vertrekken. De kans op een vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen wordt met 15% nog steeds laag ingeschat. Toch is dit een verdubbeling in vergelijking met de 8% van vorig jaar. Waarschijnlijk is dat het overlijden van Arafat, en de mogelijkheid van een meer gematigde opvolger, hier mede debet aan is. Dan de Paus, van wie de uiterste houdbaarheidsdatum zienderogen nadert. Slechts 4% van de Nederlanders denkt dat hij ook in 2006 de wereld nog zijn zegen zal kunnen geven, gelijk aan de uitkomsten van vorig jaar. Het realiteitsgehalte van die verwachting is op zijn minst licht arbitrair, wat nog meer geldt voor de 3% die Jezus in 2005 terug op aarde verwacht (2004: 1%).

Goede voornemens
Evenals voor 2004 is eenderde van de rokende Nederlanders van plan om in 2005 met roken te stoppen. In 2004 werkte de invoer van de nieuwe Tabakswet extra positief of motiverend op succesvolle pogingen om te stoppen. Voor 2005 is er geen sprake van een dergelijke extra stimulans, zodat de slaagkans op daadwerkelijk stoppen waarschijnlijk weer op het gangbare niveau zal liggen. Meer fitnessen en werken aan de conditie is natuurlijk ook goed voor de gezondheid: bijna een op de twee Nederlanders neemt zich voor daar in 2005 meer tijd aan te besteden, een uitkomst in lijn met die van vorig jaar.

Geen kleurloos jaar
Nog zuiniger aan doen, rommelen in en om het huis, nadenken over het leven, langer in de file staan, leven met de nodige onlustgevoelens… de ideeën van de Nederlanders over 2005 zijn bepaald niet zeer optimistisch. Toch verwacht slechts 14% van de bevolking dat 2005 een kleurloos jaar zal worden, bijna een halvering van de score voor 2004 (25%). Men verwacht dus geen duf, saai, neutraal of levenloos 2005. Vraag is, of daar positieve dan wel negatieve motieven achter zitten. Graag zouden we er een positieve draai aan geven, maar de realiteit gebiedt te stellen dat de consument vooral met veel onbestemde gevoelens rondloopt. In vijf jaar tijd daalde het percentage mensen met een optimistische kijk op de toekomst van 64% naar 53%. Dat is inderdaad nog maar net meer dan de helft.

bron: Trendbox

©BON/foto: FBF