Stemproblemen bij leerkrachten

Leerkrachten hebben een stembelastend beroep, maar in Nederland worden stemklachten niet als beroepsziekte erkend, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Polen of Finland. Onder degenen die zich met stemklachten melden bij de afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde van het UMC St Radboud, bevinden zich opvallend veel leerkrachten. ‘Het vreemde is,’ zegt promovendus Kooijman, ‘dat daar ouderen bij zijn met een weinig krachtige, zachte stem, die pas na dertig jaar problemen met hun stem krijgen, maar ook beginnende leerkrachten met een dijk van een stem, die toch meteen al tegen problemen aanlopen.’ Deze ongerijmdheid was voor Kooijman een belangrijke aanleiding voor nader onderzoek naar het vóórkomen van stemklachten bij leerkrachten en de risicofactoren daarbij.

Ruim de helft van de leerkrachten geeft aan minstens één maal in hun loopbaan stemklachten te hebben ondervonden. Dit komt overeen met gegevens, die uit andere landen beschikbaar zijn. Ongeveer twintig procent rapporteerde ziekteverzuim als gevolg van deze problemen. Deze aantallen zijn relatief hoog in vergelijking met controlepersonen, zowel met als zonder stembelastend beroep. Opvallend was dat jonge, beginnende docenten veel vaker stemproblemen melden dan oudere docenten. Dat betekent dat een deel van de leerkrachten in de loop der jaren blijkbaar een manier vindt om met de stemproblemen om te gaan; ze ontwikkelen een adequate coping-strategie.

Een groot aantal leerkrachten met stemproblemen had daar ook tijdens de opleiding duidelijk al meer last van dan leerkrachten zonder stemproblemen. Daarmee is het optreden van stemklachten tijdens de opleiding een belangrijke risicofactor voor latere stemproblemen.

Uit het onderzoek van Kooijman blijkt voorts, dat psycho-emotionele factoren, zoals stress en werkdruk, het grootste risico voor stemklachten vormen. Ook de fysieke conditie van de leerkracht, zich uitend in bijvoorbeeld infecties en allergieën, maar vooral ook rug- en nekklachten, speelt duidelijk een rol. De mate van stembelasting blijkt als risicofactor minder belangrijk te zijn. Dit geldt ook voor omgevingsfactoren zoals luchtvochtigheid en –temperatuur en akoestiek.

Kooijman vermoedt dat psycho-emotionele factoren zowel bijdragen aan het ontstaan als aan het in stand houden van stemproblemen. Dit kan samenhangen met inadequate coping-strategieën, die gehanteerd worden door leerkrachten die aan het begin van hun loopbaan staan. Kooijman beveelt aan om naar deze coping-strategieën nader onderzoek te doen. Ook zou er in de opleiding meer aandacht moeten komen voor het hanteren van zaken als stress en werkdruk, zegt hij.