Waterverdeling in Fryslân bij ernstige droogte

Wetterskip Fryslân laat namelijk vanuit het IJsselmeer 5 miljoen m3 water per dag in. Een deel van de aanvoer wordt gebruikt om een voorraad van enkele centimeters in de Friese boezem op te bouwen. De afvoer van de Rijn bedraagt nu circa 1.350 m3 per seconde - voldoende om in de huidige watervraag te voorzien -, maar dit is wel 700 m3/s lager dan gemiddeld voor de tijd van het jaar. De komende dagen wordt een verdere daling van de afvoer naar 1200 m3/s verwacht. Beneden die kritische grens kunnen regionale tekorten ontstaan.

De kans op een situatie, waarin er in het IJsselmeer minder water beschikbaar is dan voor de watervoorziening van Noord Nederland nodig is, neemt door de klimaatverandering toe. In de extreme zomer van 1976 deed zich voor het laatst een dergelijk tekort voor. De gevolgen voor Friesland bleven toen beperkt. Hierna was er een aantal keren sprake van een dreigend tekort.

Een daadwerkelijk tekort aan IJsselmeerwater wordt nog niet verwacht, maar als dit gebeurt, zijn provincie en Wetterskip Fryslân voorbereid. In samenwerking met andere provincies en waterschappen in Noord Nederland en de Dienst IJsselmeergebied van Rijkswaterstaat, is er een draaiboek opgesteld voor de waterverdeling bij tekortsituaties. Dit draaiboek bevat de regionale uitwerking van een nieuwe landelijke verdringingsreeks. Hierin hebben de drinkwatervoorziening, de koeling van elektriciteitscentrales en het voorkomen van schade aan de natuur een hogere prioriteit gekregen.

Het college van GS stelt Provinciale Staten voor de regionale verdringingsreeks op te nemen in het nieuwe Provinciale Waterhuishoudingplan, dat eind 2009 wordt vastgesteld. Mocht zich in de tussentijd een watertekortsituatie voordoen, dan wordt de reeks al wel toegepast op de waterverdeling in Friesland. De verdringingsreeks vormt een vertrekpunt voor onderhandelingen tussen het waterschap en de waterpartners; er kan altijd van af geweken worden als daar goede argumenten voor bestaan.

In een watertekortsituatie wordt er eerst gekort op waterverbruik in categorie 4 - overige belangen (waaronder landbouw), vervolgens categorie 3 - kleinschalig hoogwaardig gebruik, categorie 2 – nutsvoorzieningen (exclusief de elektriciteitscentrale in Noardburgum), en als laatste de hoogste categorie 1 - veiligheid en voorkomen van onomkeerbare schade.

Bij een (dreigend) watertekort in Friesland zal er eerst zuiniger omgesprongen moeten worden met het schutten van de beroeps- en recreatievaart vanaf de Waddenzee. Lopen de watertekorten dan nog verder op, dan valt er niet te ontkomen aan kortingen op de watervoorziening voor de landbouw. Beregening van gras en maïs uit oppervlaktewater is dan het eerste wat verboden zal worden. Het korten van de beregening van akker- en tuinbouwgewassen is pas later aan de beurt. De watervoorziening van de glastuinbouw, voor zover die van de boezem afhankelijk is, staat nog hoger in de reeks.

De afgelopen jaren ging er veel aandacht uit naar het voorkomen van wateroverlast. Dat daardoor de droogte minder aandacht kreeg, is niet verwonderlijk. Een tekort aan water doet zich minder vaak voor en de gevolgen daarvan zijn meestal ook minder ernstig. Uit studies is gebleken dat het accepteren van droogteschade vaak ook voordeliger is dan het treffen van maatregelen om droogte te voorkomen.