'Maatregelen nodig in TBS-kliniek de Kijvelanden'

In de tbs-kliniek is reeds een aantal maatregelen genomen. De minister wil het bovendien mogelijk maken dat bewakers meegaan op verlof, die desnoods met geweld ingrijpen wanneer een tbs-gestelde zich aan het toezicht probeert te onttrekken.

De inspecties hebben op verzoek van de minister van Justitie onderzoek gedaan naar de onttrekking aan het toezicht van twee tbs-gestelden uit de Kijvelanden in het najaar van 2006. Het betreft de onttrekking van S.B., die momenteel verdacht wordt van het plegen van enkele geweldsdelicten tijdens zijn ongeoorloofde afwezigheid. Verder gaat het om de onttrekking van H.M.

Uit de reconstructie in het inspectierapport blijkt dat tbs-gestelde S.B. in de zomer van 2006 een ‘gewelddadig dispuut’ heeft gehad met een andere tbs-gestelde in de kliniek. Binnen de kliniek bestond er verschil van inzicht over welke consequenties hieraan verbonden moesten worden. De inspecties constateren dat er onvoldoende multidisciplinaire afstemming is geweest over deze verschillen van inzicht.

De leiding van de kliniek heeft het betreffende incident ten onrechte niet beschouwd als een strafbaar feit en dus ook geen aangifte gedaan. Een dergelijk feit brengt met zich dat de verlofmachtiging automatisch zou zijn vervallen. Ook heeft de leiding dit incident niet als een ernstige normschending opgevat, waardoor de vraag niet aan de orde is geweest of het verlof ingetrokken moest worden.

Op 15 november 2006 onttrok tbs-gestelde H.M. zich tijdens een begeleid verlof in Heerlen aan het toezicht van zijn begeleiders. In de berichtgeving over deze onttrekking ontstond onduidelijkheid over het gevaarsrisico van deze tbs-gestelde. De IST constateert in het rapport dat zowel de kliniek als de sectordirectie TBS van het ministerie van Justitie alle betrokken partijen zorgvuldig en genuanceerd hebben geïnformeerd over het recidivegevaar van de tbs-gestelde.

De suggestie van tegenstrijdigheid in de berichtgeving op 15 en 16 november is onder meer te verklaren uit het feit dat de Limburgse politie op eigen initiatief de Duitse politie informeerde, die vervolgens een eigen versie in de media bracht.

De inspecties concluderen dat met name bij de eerste onttrekking beoordelingsfouten zijn gemaakt. Bovendien moeten de procedures voor de weging van risico’s bij verlofbeslissingen aangescherpt worden en dient de informatie-uitwisseling binnen en tussen de afdelingen van de Kijvelanden over het verloop van de behandeling en de mogelijke veiligheidsrisico’s van de tbs-gestelden te verbeteren.

Beide inspecties bevelen het ministerie van Justitie aan duidelijke voorschriften op te stellen voor het doen van aangifte van strafbare feiten door tbs-gestelden. Bovendien moet het ministerie precies definiëren in welke gevallen ernstige normschendingen moeten leiden tot het intrekken van de verlofmachtiging.

De inspecties bevelen de minister van Justitie aan de Geweldsinstructie voor begeleiders van tbs-verloven aan te scherpen en te operationaliseren. Het Openbaar Ministerie moet een heldere beleidslijn formuleren met betrekking tot het kennisnemen van feiten, het opnemen van een aangifte en het al dan niet vervolgen van plegers van strafbare feiten die zich al bevinden in een tbs-kliniek.

Tbs-kliniek de Kijvelanden moet onder meer verzekeren dat er ruimte is voor tegenspraak in de organisatie en voorkomen dat op het grensvlak van beveiliging en behandeling de besluiten door één functionaris genomen kunnen worden.

De IST zal in 2007 een doorlichtingsonderzoek uitvoeren in de Kijvelanden om na te gaan of de aanbevelingen uit het rapport zijn geëffectueerd. Op verzoek van de IGZ heeft de kliniek een plan van aanpak opgesteld om de maatregelen door te voeren. IGZ zal actief volgen hoe dit plan van aanpak in de praktijk wordt uitgewerkt. De kliniek moet elke vier maanden over de voortgang rapporteren en in 2007 krijgt de kliniek tenminste nog één vervolgbezoek van de IGZ.

Minister Hirsch Ballin van Justitie schrijft in zijn reactie op het rapport dat hij de onderzochte onttrekkingen zeer zwaar heeft opgevat. De ernst van de feiten noopten tot een diepgravend onderzoek door de inspecties voor de Sanctietoepassing en de Gezondheidszorg.

De minister ondersteunt de bevindingen van de inspecties en neemt alle aanbevelingen over. Inmiddels heeft de minister in een gesprek met de raad van toezicht van de Kijvelanden de aanbevolen wijzigingen in de organisatie doorgesproken.

De conclusie dat de verlofpraktijk in de Kijvelanden tekort is geschoten, wordt door de minister onderschreven. Zowel individuele personen als de organisatie in haar geheel zijn bij de eerste onttrekking in gebreke gebleven. Ondanks de constatering van de inspecties dat het werken in de kliniek door organisatorische problemen en hoge werkdruk moeilijk was, heeft de minister een aantal maatregelen genomen:

- De minister zal pas toestemming geven de verloven van tbs-gestelden in de Kijvelanden opnieuw te starten, als alle verlofmachtigingen zijn heroverwogen. Deze heroverweging is in gang gezet, maar nog niet gereed. Nadat de heroverweging is afgerond, zullen de resultaten aan de minister worden gerapporteerd.

- De Tweede Kamer zal op korte termijn de verscherpte geweldsinstructie ontvangen, waarin de verplichting voor het personeel is opgenomen om actief te voorkomen dat de tbs-gestelde zich aan zijn verlof onttrekt. Indien noodzakelijk zal daarbij geweld worden gebruikt.

- Alle tbs-klinieken dienen op basis van deze geweldsinstructie schriftelijke dienstinstructies op te stellen voor hun personeel. Dit moet gebeuren binnen drie maanden nadat de geweldsinstructie is vastgesteld.

De minister constateert in zijn reactie dat de raad van toezicht erop toeziet dat de aanbevelingen van de inspectie door de Kijvelanden worden overgenomen en volledig uitgevoerd. Dit zal gebeuren aan de hand van een hiervoor opgesteld plan van aanpak. Bovendien zullen beide inspecties in 2007 vervolgbezoeken brengen aan de tbs-kliniek.