Opzienbarende vondst eerste Nederlandse Neanderthaler

Sinds 1874 worden daar enorme hoeveelheden fossiele botten boven water gehaald. Pas nu is daarin een Neanderthaler-fossiel aangetroffen. De unieke vondst is vandaag, op 15 juni, officieel onthuld door Ronald Plasterk (minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, waar het vanaf 16 juni te zien is voor publiek.

Een internationaal wetenschappelijk team onder leiding van het Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology (Leipzig) heeft het Neanderthaler-fossiel uit de Noordzee uitvoerig onderzocht. Ze deden dat in samenwerking met enkele medewerkers van de Universiteit Leiden.

Tumor
Vergelijkingen met elders gevonden Neanderthalerschedels tonen aan dat het gaat om schedelfragment van een jonge man. In het botfragment zit een kleine holte, veroorzaakt door een goedaardige tumor die er waarschijnlijk al vanaf de geboorte zat.

Onderzoek van de chemische samenstelling van het bot toont aan dat zijn dieet voornamelijk uit vlees bestond, zoals karakteristiek is voor Neanderthalers. De volledige onderzoeksresultaten worden binnenkort gepubliceerd in het tijdschrift ‘Journal of Human Evolution’.

Mijlpaal
De ontdekking van het eerste Neanderthaler-fossiel op Nederlands grondgebied is een grote aanwinst voor het Nederlands cultureel erfgoed en een mijlpaal voor de Nederlandse archeologie en paleontologie.

De vondst is bovendien illustratief voor de archeologische en geologische rijkdom van de Noordzee. Die was in de IJstijd een laagvlakte in plaats van een zee. Van de Noordzeebodem worden regelmatig stenen werktuigen van Neanderthalers en grote hoeveelheden fossiele beenderen van mammoeten en andere ijstijddieren opgediept.

Nooit eerder echter troffen wetenschappers er fossielen van Neanderthalers zelf aan. Het schedelfragment is enkele jaren geleden door een amateur-paleontoloog gevonden in het afval van een schelpenzuiger.

Noordzee
Dit materiaal werd opgezogen uit het Middeldiep, een gebied in de Noordzee op 15 kilometer voor de Zeeuwse kust. De exacte bodemlocatie van de vondst is hierdoor niet bekend.

De ontdekking van het fossiel laat zien dat nader onderzoek van de Noordzeebodem van groot wetenschappelijk belang is. Niet alleen rond het Middeldiep is de kans groot op belangrijke archeologische en paleontologische vondsten. Bekend is dat de Noordzeebodem meerdere rijke vindplaatsen herbergt van ongekende kwaliteit.

Het onderzoek naar het Neanderthalerfossiel is mede mogelijk gemaakt door jarenlange inzet van amateur-paleontologen in het Noordzee-kustgebied. De tentoonstelling is medegefinancierd uit de Spinozapremie van prof. dr. Wil Roebroeks (Universiteit Leiden), een van de betrokken wetenschappers.

Van 16 juni tot en met 27 september 2009 is het fossiel te zien in de presentatie ‘Neanderthaler uit de Noordzee’ in het Leidse Rijksmuseum van Oudheden. Gelijktijdig besteden ook het Natural History Museum (London) en Museum Boerhaave (Leiden) aandacht aan de vondst.