‘Dan realiseren mensen zich dat hulp bieden hun reputatie verhoogt en grijpen ze wel snel in’, meldt de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) vrijdag.
Onderzoekers van de VU Amsterdam en het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) hebben dit aangetoond in een artikel dat is gepubliceerd in het Journal of Experimental Social Psychology.
Omstanders blijken vaak niet adequaat hulp te bieden als er veel publiek is aan bijvoorbeeld mensen die in gevaar zijn, zoals bij een aanranding of een hartaanval. In de sociale psychologie heet dat het bystander effect.
Mensen voelen zich dan minder verantwoordelijk en onderschatten de ernst van de situatie als anderen ook niet ingrijpen. Onderzoekers van de VU en het NSCR veronderstelden een ander proces omdat het bystander effect best vreemd is want iedereen wil toch wel worden bewonderd. Kan het niet zo zijn dat mensen juist eerder ingrijpen als er meer omstanders zijn die kunnen zien hoe goed zij handelen?
Emotionele nood
In dit onderzoek werden mensen ingelogd op een niet bestaand internetforum waar ze berichten konden lezen van fictieve mensen die in emotionele nood waren. Zo was er een bericht van een meisje dat net gehoord had dat haar vriend een zeer ernstige vorm van kanker had.
Een ander bericht was verstuurd door iemand die zeer depressief was. Deelnemers aan het onderzoek mochten zelf bepalen of ze op dit soort berichtjes zouden reageren of niet. Natuurlijk konden de deelnemers de situatie niet daadwerkelijk oplossen, maar ze konden wel helpen in de vorm van emotionele steun of wijze raad.
Webcams
De resultaten bevestigden het bystander effect: wanneer veel mensen op het forum aanwezig waren, gaven de deelnemers aan het onderzoek minder hulp aan de hulpbehoevende.
Echter, zodra de onderzoekers subtiele aanwijzingen gaven in de omgeving die mensen er aan herinneren dat hun gedrag kan worden beoordeeld door anderen, zoals de aanwezigheid van een webcam, werd plots een omgekeerd patroon van het bystander effect gevonden: deelnemers hielpen de mensen in emotionele nood naarmate er meer mensen op het forum waren.
Een kwestie van reputatie
VU- en NSCR-onderzoeker Marco van Bommel: “Het lijkt er op dat zodra mensen weten dat hun gedrag gevolgen heeft voor hun reputatie, ze wel bereid zijn om anderen te helpen, vooral als er een groot publiek aanwezig is dat hun goede gedrag kan waarnemen. Zonder camera zien mensen de situatie niet als een waar reputatie een rol speelt.
Deze bevindingen zijn ook van belang voor het hedendaagse straatbeeld. Mijn idee is namelijk dat de onderliggende psychologische mechanismen van het bystander effect in vrijwel alle situaties vergelijkbaar zijn. Niet alleen komen er steeds meer beveiligingscamera’s, maar ook heeft vrijwel iedereen een mobiele telefoon met een camera en is het zelfs mogelijk om van elkaar te zien wie op welke locatie is.
Dit kan privacy ondermijnen, maar het gunstige effect kan zijn dat omstanders net even over de drempel worden getild om bij een noodsituatie niet af te wachten, maar juist de helpende hand te bieden.”
