woensdag, 23. oktober 2013 - 14:30 Update: 03-07-2014 0:50

Holland dwars in eerste moderne atlas uit 1571

Foto van atlas Holland dwars getekend | Koninklijke Bibliotheek
Foto: Koninklijke Bibliotheek
Amsterdam

De Koninklijke Bibliotheek (KB), nationale bibliotheek van Nederland, heeft een bijzondere wereldatlas uit de zestiende eeuw verworven, het Toonneel des Aerdt bodems van Abraham Ortelius. Dit meldt de KB woensdag.

Deze atlas wordt beschouwd als de eerste moderne atlas: een gedrukt boek met kaarten van gelijk formaat die speciaal voor die uitgave gemaakt zijn. Dit exemplaar is bijzonder omdat de schitterend ingekleurde kaarten voorzien zijn van beschrijvingen in het Nederlands. Het Toonneel des Aerdt bodems is verworven met steun van de jubilerende Vriendenvereniging van de KB.

Toonneel des Aerdt bodems
De atlas is vervaardigd in Antwerpen, in de eerste jaren van de Tachtigjarige Oorlog. Alle kaarten zijn getekend naar door hem verzamelde bronnen door de Vlaamse cartograaf Abraham Ortelius en gegraveerd door Frans Hogenberg en de gebroeders Arsenius. De eerste uitgave in het Latijn, Theatrum Orbis Terrarum, werd in 1570 gedrukt door Gillis Coppens van Diest; latere uitgaven kwamen van de persen van de wereldberoemde drukker Christoffel Plantijn. 

Het werk werd een doorslaand succes. Na de Latijnse editie verscheen snel deze Nederlandse en daarna ook edities en aanvullingen in het Duits, Frans, Spaans, Engels en Italiaans.

KB-exemplaar uiterst zeldzaam
Dit prachtige exemplaar bestaat uit de eerste editie uit 1571, aangevuld met kaarten uit latere supplementen, in totaal 93 kaarten. Landen zijn soms op een voor ons onverwachte manier afgebeeld. 

Holland 'dwars' op de kaart
Zo is Holland dwars op de kaart gezet, met de Noordzee aan de onderkant, wat een heel apart perspectief geeft. De wereldkaart en de kaart van Europa zijn door de inkleuring van een verrassende schoonheid.