In de loop van 2014 krijgen alle mannen en vrouwen die geboren zijn in 1938, 1939, 1947, 1949 en 1951 een uitnodiging tot deelname. Dit jaar worden 875.000 mensen uitgenodigd deel te nemen aan het onderzoek, zo maakt het RIVM bekend. Uiteindelijk zal het RIVM alle Nederlanders tussen 55 en 75 jaar in fases uitnodigen. Darmkanker is een ernstige ziekte die vaak voorkomt, zo laat het RIVM weten. Elk jaar krijgen ruim 13.000 mensen te horen dat zij darmkanker hebben. Er sterven in ons land jaarlijks 5.000 mensen aan de gevolgen van deze ziekte. Het bevolkingsonderzoek zou op langere termijn jaarlijks 2400 sterfgevallen aan darmkanker moeten voorkomen.
De doelgroep ontvangt elke 2 jaar een ontlastingstest. Deze zogenaamde 'poeptest' gaat per post weer terug. Als er bloed in de ontlasting zit, spoort de test dat op. Bloed in ontlasting kan een aanwijzing van darmkanker zijn. Dat is dan reden voor een vervolgonderzoek, een coloscopie. Dit laatste gebeurt in het ziekenhuis. Professor Ernst Kuipers, onderzoeker naar en groot voorstander van het bevolkingsonderzoek naar darmkanker is blij met het onderzoek. Tegen Nieuwsuur zegt hij: 'Het is heel belangrijk dat we dit gaan doen. Het aantal mensen dat je daarmee opspoort is aanzienlijk.' Maar volgens hem moet niet iedereen er zomaar aan beginnen. 'Je moet wegen of je als je een afwijkend testresultaat hebt, je dan ook bereid bent om de vervolgstap te maken en naar het ziekenhuis te gaan voor zo'n darmonderzoek.'
Maar er worden ook wel degelijk vraagtekens gezet bij het onderzoek. Zo zegt oncologisch chirurg Jan Anne Roukema tegen Nieuwsuur: 'Ik ben opgeleid om mensen beter te maken die ziek zijn en wat we in toenemende mate gaan krijgen is dat we mensen gaan helpen die niks mankeren.' Ook de voorzitter van de huisartsenkring in Amsterdam is niet zo gelukkig met het bevolkingsonderzoek. 'Ik verwacht dat wij een grotere groep angstige patiënten in de praktijk gaan krijgen.'
Zitten er ook risico's aan het onderzoek en welke zijn dat dan?
Mocht er bloed in de poeptest worden gevonden, dan volgt een coloscopie. Dat is een kijkonderzoek van de dikke darm en dat onderzoek is niet zonder risiso. Zo treedt er bij 2 op de 1000 mensen een complicatie op, bijvoorbeeld een darmperforatie. In zeer uitzonderlijke gevallen kan dat leiden tot de dood. Chirurg Roukema zegt in Nieuwsuur dat uit onderzoek blijkt dat er er 80 tot 100 darmperforaties per jaar zullen optreden. 'Acht tot 10 mensen zullen per jaar overlijden door complicaties van de darmkankerscreening. De meesten daarvan zullen gezonde mensen zijn.' De Gezondheidsraad dat het bevolkingsonderzoek adviseerde, becijferde ook dat er door de vele extra coloscopieën ongeveer 8 mensen per jaar als gevolg daarvan zouden overlijden. Huisarts Meijman: 'De mensen die niets hadden en doodgaan door een medische actie die niet nodig was, dat is een andere categorie dan dat de natuur het helaas zo met je voor heeft dat je darmkanker krijgt.'
Na een coloscopie wordt bij zes op de tien mensen niets gevonden en bij een op de tien mensen blijkt sprake te zijn van darmkanker. Criticasters denken dat de zes op de tien mensen die wél een positieve poeptest hadden, maar waarbij artsen niets vinden bij de coloscopie, zich grote zorgen blijven maken. Zij zullen op zoek gaan en meer onderzoeken willen.
Gemiste gevallen
Een ander nadeel is dat het bevolkingsonderzoek niet alle gevallen van darmkanker ontdekt. Het RIVM, dat het bevolkingsonderzoek uitvoert, schrijft hierover in de folder: 'Darmkanker, of een voorstadium ervan, wordt niet altijd gevonden via het bevolkingsonderzoek.' In feite wordt 25 procent gemist, en twee derde van de grote en mogelijk gevaarlijke poliepen, aldus professor Kuipers. Het RIVM reageert als volgt: 'We kiezen ervoor de folder compact te houden door niet alle cijfers in de folder daadwerkelijk te communiceren.'
Kosten onderzoek
Voor het bevolkingsonderzoek naar darmkanker is zo'n 100 miljoen euro per jaar vrijgemaakt: 22 miljoen voor het verspreiden en onderzoeken van de poeptest, de rest is budget voor de ziekenhuizen die de extra vervolgonderzoeken uitvoeren. De poeptest is gratis voor deelnemers, maar het vervolgonderzoek valt onder het eigen risico.
Kans om aan darmkanker te sterven
Darmkanker ontstaat vanuit poliepen in de darm, die meestal geen klachten geven. Poliepen komen vrij veel voor bij mensen die ouder zijn dan 55 jaar. Sommige poliepen kunnen uitgroeien tot een kwaadaardige tumor: darmkanker. Het bevolkingsonderzoek maakt het mogelijk om darmkanker in een vroeg stadium te ontdekken. In dit vroege stadium is behandeling van darmkanker vaak minder zwaar en de kans op overleven groter.
Vanaf de leeftijd van 55 jaar is de kans om ooit aan darmkanker te sterven (het cumulatieve risico tot de leeftijd van 80 jaar) voor mannen 2 procent en voor vrouwen 1,5 procent, aldus de Gezondheidsraad.