Onze hersenen functioneren optimaal als de verschillende hersengebieden snel en effectief met elkaar zijn verbonden. Die verbindingen worden bij het verouderen vaak wat minder, waardoor er enige ‘ruis’ op de lijn ontstaat.
Dat kan leiden tot een vertraging van het denken of een tragere tred; wat langzamer lopen. Daarnaast kan het bij sommige mensen een teken zijn van een slechtere gezondheid, met de kans op ziekte en overlijden binnen afzienbare tijd.
Verborgen achteruitgang
'Wanneer mensen nog zelfstandig functioneren, is het moeilijk te voorspellen bij wie de veroudering van de hersenen binnen pakweg tien jaar zal leiden tot afhankelijkheid of overlijden', zegt Frank Erik de Leeuw, neuroloog in het Radboudumc.
'Die vraag wordt steeds actueler, omdat we met nieuwe scantechnieken steeds vroeger in het leven subtiele beschadigingen van de hersenverbindingen aantonen zonder dat mensen daar op dat moment al klachten van ondervinden, maar die mogelijk wel krijgen. Dat biedt eventueel mogelijkheden om die fase zonder klachten, toch al te behandelen om erger te voorkomen.'
Om meer zicht te krijgen op factoren die voorspellen wie relatief snel kans maakt op ziekte, afhankelijkheid of overlijden, heeft de afdeling Neurologie van het Radboudumc ruim vijfhonderd ouderen onderzocht. Daarbij werd gekeken naar hele uiteenlopende zaken zoals de leeftijd, het geslacht, de herseninhoud, de denksnelheid, de loopsnelheid en eventuele microscopische schade aan de hersenverbindingen.
Vroege indicatie
De Leeuw: 'Veroudering is op zichzelf al een risicofactor. Maar we vonden ook dat een lagere loopsnelheid en meer microschade in de hersenen - wat staat voor een mindere kwaliteit van de verbindingen tussen hersengebieden - belangrijke voorspellers zijn voor een slechte prognose.'
Het onderzoek, gepubliceerd in JAMA Neurology, is bijzonder omdat de gebruikte gegevens voor dit onderzoek al bijna tien jaar geleden werden verzameld, toen alle betrokkenen nog volledig zelfstandig waren en niet of nauwelijks klachten hadden. Met nieuwe MRI technieken is de minieme schade aan de verbindingen tussen hersengebieden steeds beter in beeld te brengen.
Die informatie geeft niet alleen informatie over de toestand van de hersenen zelf, zo wijst het onderzoek van de Nijmeegse neurologen uit. De Leeuw: 'Het onderzoek wijst uit dat die microschade óók een maat is voor de algehele gezondheidstoestand. Duidelijke microschade is ook een risico voor een relatief snel naderende verslechtering van de totale gezondheid. Dat betekent dat met hersenscans de komende negatieve gevolgen al zijn op te sporen, met de mogelijkheid om behandelingen te ontwikkelen en te onderzoeken die de gezondheid langer op peil kunnen houden.'