Feiten en gegevens
Het is nu voor het eerst mogelijk om op basis van feiten en gegevens uitspraken te doen of een debat te voeren over het gebruik van Nederlands en andere talen in diverse maatschappelijke gebieden. Het grootschalige onderzoek is uitgevoerd door het Meertens Instituut in Nederland en de Universiteit Gent in Vlaanderen en richt zich op sociaal verkeer, werk, media, cultuur, onderwijs en wetenschap. Het onderzoek zal op initiatief van de Taalunie om de twee jaar deels worden herhaald om ontwikkelingen en tendensen in het talengebruik binnen onze superdiverse samenlevingen op te volgen.
Het Engels
Het Nederlands voert in alle onderzochte maatschappelijke gebieden de boventoon, maar in een aantal deelgebieden krijgt het Engels een zichtbare plek naast het Nederlands; bij ‘informatievoorziening online’ bijvoorbeeld, nog meer in Nederland dan in Vlaanderen, en in ‘muziek’ in zowel Nederland als Vlaanderen.
'Masteropleidingen'
Daarnaast neemt het Engels een stevige positie in binnen de ‘masteropleidingen’ aan universiteiten met name in Nederland en bij de ‘wetenschappelijke publicaties’ in Nederland en Vlaanderen. In deze deelgebieden lijkt het Engels niet naast, maar in de plaats van het Nederlands te komen en dat vraagt om enige maatschappelijke reflectie.
Beleidsreactie
De Taalunie kan op basis van deze vaststellingen onderbouwde uitspraken doen over de positie van het Nederlands en waar nodig nieuw beleid ontwikkelen om de positie van het Nederlands verder te ondersteunen en te verstevigen. Op woensdag 10 mei en donderdag 11 mei a.s. komt de Taalunie met een eerste beleidsreactie op de voornaamste bevindingen uit het onderzoek. Dit gebeurt tijdens de presentaties van de ‘Atlas van de Nederlandse taal’van uitgeverij Lannoo in Brussel en Den Haag.
Sociaal verkeer
In Nederland spreekt 88,8 % van de panelleden altijd Nederlands in zijn of haar naaste omgeving, in Vlaanderen is dat 91,1 %. Ook in sociale situaties, zoals in de supermarkt, bij de huisarts en in het ziekenhuis, is het Nederlands steevast de voertaal. Friesland en Brussel vertonen als tweetalige gebieden natuurlijk een ander beeld.
Op het werk
In Nederland en Vlaanderen verloopt de interne communicatie met collega’s en leidinggevenden in zo’n 80 % van de gevallen uitsluitend in het Nederlands. De externe communicatie met klanten en andere organisaties verloopt in zo’n twee derde van de gevallen uitsluitend in het Nederlands.
Media en Cultuur
Van de Nederlandse panelleden zegt 52,2 % nieuws uitsluitend in het Nederlands tot zich te nemen, van de Vlaamse panelleden 56,8 %. Van de Nederlanders geeft 28,3 % aan naast Nederlands ook Engels te gebruiken, van de Vlamingen 21 %. Als het gaat om online nieuwsvoorziening alleen en niet om kranten en televisie, geven meer Nederlandse panelleden aan zowel Nederlands als Engels te gebruiken (41 %) dan uitsluitend Nederlands (38,2 %).
Van de Vlaamse panelleden blijft een meerderheid ook online uitsluitend Nederlands gebruiken (44,1 %), al geeft ook bij hen een grote groep aan voor zowel Nederlands als Engels te kiezen (32,1 %). Van de Nederlandse panelleden zegt 60,6 % altijd Nederlands te gebruiken op sociale media, van de Vlaamse panelleden 59,7 %. Naast Engels (in Nederland) en Engels en Frans (in Vlaanderen), worden op sociale media ook meer thuistalen gebruikt, zoals de Berbertaal Tamazight (in Nederland) en het Turks (in Vlaanderen).
Onderwijs en Wetenschap
Van het basisonderwijs tot het niet-universitair hoger onderwijs is het Nederlands de voornaamste instructietaal, in Vlaanderen nog uitgesprokener dan in Nederland. In het universitaire onderwijs verandert dat beeld ingrijpend, in Nederland nog meer dan in Vlaanderen, met name in de masteropleidingen en aan de technische universiteit.
Het maatschappelijk draagvlak voor andere instructietalen dan het Nederlands in niet-taalvakken, neemt toe met het onderwijsniveau. Pas vanaf het hoger onderwijs is hiervoor een uitgesproken meerderheid, in zowel Nederland als Vlaanderen. In 2015 werd 96 % van de Nederlandse proefschriften en 92,5 % van de Vlaamse doctoraten in het Engels geschreven en slechts 3,2 % en 6,2 % in het Nederlands. Wetenschappelijke publicaties in het algemeen, volgen deze cijfers.