“Zwarte spelers in een uitvoerende rol die kracht en snelheid vereist, blanke spelers op leidinggevende posities: we blijven die rolverdeling zien.” Opvallend: zwart-Afrikaanse spelers hadden vorig seizoen ook twee keer meer kans op een gele of rode kaart.
Zwarte huidskleur is meer snelheid
“Het clichébeeld wil dat atleten met een zwarte huidskleur over lichamelijke eigenschappen zouden beschikken die hen beter geschikt maken voor sporten waarbij snelheid en kracht van belang zijn”, zegt professor sportsociologie Jeroen Scheerder. “Hoewel er wetenschappelijk weinig tot geen bewijs is, blijft dat stereotype hardnekkig aanwezig.”
Ook in teamsporten is dat zichtbaar: sporters met een zwarte huidskleur worden vaak op een positie uitgespeeld die snelheid en explosiviteit vergt, terwijl blanken vaker een rol krijgen die spelinzicht en leiderskwaliteiten veronderstelt. “Het fenomeen waarbij de centrale posities op het veld vaak blank ingevuld worden, is niet alleen voor het voetbal maar ook voor basketbal, baseball en American football aangetoond”, zegt professor Scheerder. “Twintig jaar geleden stelde ik zelf vast dat het patroon zich ook in de Belgische basketbal- en voetbalcompetitie voordoet.”
Onderzoeksstudent Joris Corthouts deed die oefening nu over om te zien of er iets veranderd is aan de rolverdeling in de Belgische eerste voetbalklasse. Hij analyseerde gegevens over 530 spelers die in seizoen 2015-2016 minstens één keer geselecteerd werden voor de A-ploeg. Uit de studie, waar een onderscheid is gemaakt naar origine tussen ‘blank’, ‘zwart-Afrikaans’ en ‘anderskleurig’, blijkt dat de zwart-Afrikaanse spelers oververtegenwoordigd zijn in de aanval én ondervertegenwoordigd in doel.
Meer blanken op doel
“Er is een significant verschil in de positieverdeling tussen zwart-Afrikaanse en blanke spelers: 38% van alle zwart-Afrikaanse spelers wordt op aanvallende posities opgesteld, voor de blanke spelers is dat amper 15%. Het contrast met de doelmannen in eerste klasse is groot. Op die positie vonden we tijdens het seizoen 2015-2016 maar 3 zwart-Afrikanen terug”, aldus Corthouts.
“Zwarte spelers die voornamelijk een uitvoerende positie krijgen waar kracht en snelheid belangrijk zijn, en blanke spelers een spelverdelende positie: we blijven die raciale opdeling naar spelfunctie dus zien. Dat dat stereotiepe patroon nog altijd aanwezig is op het hoogste niveau van ons voetbal is toch opmerkelijk”, vult professor Scheerder aan.
Zwarten krijgen meer overtredingen
Dat geldt ook voor de vaststellingen die Joris Corthouts deed over de uitgedeelde gele en rode kaarten. “Over de volledige competitie bekeken – inclusief play-off 1 en play-off 2 dus – hadden spelers met zwart-Afrikaanse roots twee keer meer kans om een gele of rode kaart te krijgen dan blanken. Als we dat apart per spelpositie bekijken, valt het cijfer voor de aanval op: een zwart-Afrikaanse aanvaller had maar liefst vier keer meer kans om een gele of rode kaart te krijgen dan een blanke speler. We hebben niet onderzocht of de kaarten al dan niet terecht toegekend werden. Je kan ook niet zomaar concluderen dat onze scheidsrechters racistische reflexen zouden hebben. Maar het zijn opvallende resultaten, die om verdere uitdieping vragen.”