Dat wil zeggen dat zij op financieel gebied niet verder komen dan een factuur herkennen als factuur en het nemen van eenvoudige beslissingen tijdens het doen van aankopen (bijvoorbeeld door het vergelijken van de prijzen van dezelfde artikelen). Het Nibud (Nationaal instituut voor budgetvoorlichting) is verontrust over deze uitkomsten. Door de ontoereikende kennis die leerlingen nu hebben, is er een groot risico dat zij later als volwassenen hun geldzaken niet goed kunnen regelen en bijvoorbeeld moeite zullen hebben om weloverwogen financiële beslissingen te nemen.
Nederland slechter dan Vlaanderen
Financieel geletterd zijn betekent volgens de OESO dat je voldoende kennis en begrip van geldzaken bezit zodat je vaardig genoeg bent om op financieel gebied deel te kunnen nemen aan de samenleving. Het onderzoek werd gehouden onder 15-jarige leerlingen in 15 landen. Van de deelnemende landen hoort Nederland bij de vijf best presterende, maar Nederlandse leerlingen doen het slechter op het gebied van financiële geletterdheid dan leerlingen uit andere landen die net zo goed zijn in rekenen en lezen. België (Vlaanderen) doet het significant beter dan Nederland en staat na China op de tweede plaats. Landen die lessen in geldzaken structureel op school aanbieden, zoals België, scoren beter dan landen waar dit niet het geval is. In Nederland is het niet structureel ingebed in het onderwijs. Wel organiseert Wijzer in geldzaken jaarlijks de Week van het geld waar scholen vrijwillig aan mee kunnen doen. Het Nibud pleit daarom opnieuw voor het structureel en verplicht aanbieden van financiële educatie aan alle leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs.
40 procent onder of op basisniveau
De OESO deed het onderzoek naar financiële geletterdheid vanuit PISA, het programma dat elke drie jaar wereldwijd de praktische kennis en vaardigheden van 15-jarige leerlingen beoordeelt. Nederland deed voor de eerste keer mee aan het onderzoek naar financiële geletterdheid, waarvoor PISA vijf niveaus hanteert. Zoals gezegd haalt bijna 20 procent van de Nederlandse leerlingen het basisniveau (niveau 2) niet. Nog eens bijna 20 procent presteert niet beter dan niveau 2. Het Nibud vindt het verontrustend dat een kleine 40 procent van de Nederlandse 15-jarigen op of onder het basale niveau van financiële geletterdheid presteert. Uit het PISA-onderzoek blijkt eveneens dat de leerlingen die onvoldoende tot slecht op de hoogte zijn van financiële ins en outs, vaker in een sociaaleconomische achterstandssituatie verkeren. Ook praat deze groep minder vaak met hun ouders over geldzaken. Het Nibud onderschrijft daarom het advies in het SER-rapport ‘Opgroeien zonder armoede’ van maart jl. Dit advies luidt dat scholen een belangrijke rol zouden moeten vervullen om kinderen te leren omgaan met geld.
Twee vijfde doet het goed
Gelukkig ziet het Nibud ook dat bijna twee vijfde van de onderzochte leerlingen goed tot zeer goed heeft gescoord. Deze leerlingen verkeren veelal in een betere sociaaleconomische situatie. Zij zijn bijvoorbeeld goed in staat om een phishing mail te herkennen en daar op de juiste manier mee om te gaan. Dit resultaat zegt echter ook dat het grootste deel van de leerlingen deze mails niet herkent en niet weet hoe zij moeten handelen. Phishing mails maakten in 2016 bijna 51.000 slachtoffers.
Nibud-directeur Gerjoke Wilmink: "Het PISA-onderzoek toont aan dat we er niet vanuit kunnen gaan dat iedereen met hetzelfde gemak een loonstrook kan lezen, een rekening kan betalen of veilig kan internetbankieren. Het zijn vaardigheden die we van iedereen verwachten, maar in alle deelnemende landen kunnen alleen leerlingen die op of boven niveau 4 presteren een simpele salarisstrook lezen."
Financiële educatie in curriculum
De aandacht voor financiële geletterdheid is door de crisis gegroeid, vanuit het besef dat het een van de factoren was die bijdroeg aan de crisis. Het wordt nu wereldwijd gezien als belangrijk element van economische en financiële stabiliteit en groei (bron: OESO). Het Nibud is daarom van mening dat de toekomst van onze leerlingen er bij gebaat is als financiële educatie in het onderwijscurriculum wordt opgenomen. Meer hierover hebben het Nibud en Wijzer in geldzaken beschreven in het rapport Effectieve manieren om verantwoord financieel gedrag te bevorderen (januari 2017).