'Creativiteit nodig voor klimaatdoelen bestaande woning'

Het vakgebied van professor Anke van Hal is duurzaam bouwen. Ze bezet twee leerstoelen op dit vakgebied, aan de TU Delft en aan business universiteit Nyenrode. In Delft houdt van Hal zich specifiek bezig met de duurzame transformatie van bestaande woningen en wijken. Deze opgave is zeer bepalend voor de ambitieuze CO2-doelstellingen van de Nederlandse overheid, constateert zij in haar intreerede.

Een groot deel van de klimaatambities zal namelijk in de bestaande woningbouw gerealiseerd moeten worden. Wat er gebeurt in de Nederlandse woningen bepaalt voor een groot deel, circa 20 procent, onze CO2-uitstoot.

Aangezien tot 1995 de energie-eisen die aan woningen werden gesteld, beperkt waren, is een zeer groot deel van de Nederlandse woningvoorraad energetisch slecht van kwaliteit. Ongeveer 70 procent van alle woningen komt in aanmerking voor een vorm van isolatie. Daarbij gaat het met name om isolerend glas, dakisolatie, gevelisolatie en vloerisolatie.

Creatief
Om de ambitieuze klimaatdoelen te bereiken, is echter veel meer nodig dan het plaatsen van HR-ketels en het aanbrengen van isolatie. Van Hal: ‘Er is veel innovatie nodig, zowel op product- als procesniveau. Er moeten vanzelfsprekend nieuwe producten komen. Hierbij gaat het niet alleen om techniek, zoals nieuwe energiebesparende verwarmingssystemen of nieuwe isolatieproducten, maar ook om andere producten en diensten. Denk bijvoorbeeld aan spaarvormen, hypotheken en leningen.’


‘Maar meer dan op productinnovaties ben ik binnen mijn leerstoel gericht op procesinnovaties. Professionals moeten afstappen van de hun bekende manieren van werken. Er moet met andere dan gebruikelijke partijen samen worden gewerkt en er moet vooral veel creativiteit worden ingezet. Het is in dat verband jammer dat de meest creatieve beroepsgroep in de bouw, ontwerpers, zich nog maar zelden met bestaande woningen bezighoudt. Ik zie het dan ook als een persoonlijke uitdaging om architecten tot deze opgave te verleiden,’ aldus van Hal.

Overigens zijn bestaande woningen niet alleen uit milieu-oogpunt belangrijk. Het is ook pure noodzaak om de bestaande woningvoorraad up-to-date te houden en niet te snel te slopen. Jaarlijks wordt immers maar 1 procent van onze woningvoorraad bijgebouwd.

Enthousiasme
Een cruciaal punt voor het slagen van projecten op het gebied van duurzaam bouwen is volgens Van Hal enthousiasme. ‘Uit alle evaluaties van succesvolle duurzaam-bouwen-projecten bleek dat er minstens één heel enthousiaste persoon bij het project betrokken was die vaak dwars tegen de stroom in vast bleef houden aan de duurzaamheidsambities. Ook blijkt dat de kans op succes sterk vergroot wordt als een invloedrijke partij, zoals een wethouder, enthousiast is voor het project en dit ook actief uitdraagt.’

Inhaken op bestaand enthousiasme moet het uitgangspunt zijn volgens Van Hal. ‘Om het benodigde enthousiasme bij betrokken personen te verkrijgen moet niet geprobeerd worden enthousiasme op te wekken. Het is veel effectiever om bestaand enthousiasme te koppelen aan het streven naar duurzaamheid’.

‘In de praktijk betekent dit dat je niet moet proberen te overtuigen, het ‘prediken’, maar dat je heel goed moet luisteren en door het stellen van de juiste vragen te weten moest zien te komen wat de betrokken personen echt beweegt. Vervolgens is het de kunst om met kennis over duurzaamheid op deze emotie in te haken’.

‘Werken aan duurzaamheid kan op zoveel verschillende manieren dat er altijd wel een manier is die bijdraagt aan het oplossen van een bestaand probleem of bereiken van een doel.’
‘Mensen helpen is heel iets anders dan mensen iets opdringen’.

‘Of betrokkenen nu worden gedreven door idealisme, door de wens het imago te herstellen, een nieuwe markt te creëren, het comfort van een woning te vergroten of geld te besparen; het maakt eigenlijk niet uit. Als je door te werken vanuit duurzaamheid weet in te haken op dat wat mensen echt beweegt, ontstaat er een gedreven sfeer waar iedereen bij gebaat is’, benadrukt van Hal.