Gen tegen bacterieaanval ontrafeld

Mensen hebben een aangeboren afweersysteem tegen schadelijke bacteriën. Maar hoe de stap van gen naar bacteriebestrijding in het lichaam verloopt is nog onbekend. De voor biowapens geschikte bacterie B. pseudomallei was tot nu toe ongrijpbaar voor medici. Hij kan jarenlang onderduiken in het menselijk lichaam, zonder dat het afweersysteem hem opmerkt. De bacterie kan plotseling actief worden en zich door het lichaam verspreiden, waarna de patiënt sterft aan bloedvergiftiging. AMC-arts Joost Wiersinga en het Laboratorium voor Experimentele Inwendige Geneeskunde ontdekten welke gen-eiwitcombinatie de dodelijke bacterie B. pseudomallei onschadelijk maakt.

Wiersinga richtte zich op de zogenaamde Toll-like-receptoren. Dit zijn eiwitten die de afweer tegen ziektekiemen in gang zetten. Er zijn nu tien Toll-likereceptoren bekend die op de buitenkant van immuuncellen zitten, het afweersysteem van ons lichaam. Gezamenlijk werken Toll-likereceptoren als een tiencijferige alarmcode. Iedere bacterie toetst bij aanraking met de immuuncel zijn eigen Toll-code in. Bij bekende ziekteverwekkers slaat de afweer alarm en komt de verdediging op gang. Maar B. pseudomallei toetst de code in van een 'onschuldige' bacterie. Dus blijft de verdediging van het lichaam in slaap.

Er zijn mensen die resistent zijn: zij raken wel geïnfecteerd maar worden niet ziek. Wiersinga vond een genetische oorzaak van die resistentie. Hij ontdekte welke Toll-receptor B. pseudomallei kan tegenhouden. Daarvoor kweekte hij muizen met DNA waar het gen voor Toll2-productie aan- en uitstond. 'De groep waar het gen voor Toll2 uitstond, overleefde de bacteriebesmetting', zegt Wiersinga. 'De andere receptor die we onderzochten, Toll4, had geen effect. Terwijl medici de afgelopen tien jaar juist dachten dat Toll4 de belangrijkste receptor was.' Einddoel van het onderzoek is de ontwikkeling van een vaccin.