'Kartelvorming bij thuiszorgbedrijven'

Kennemerland

De NMa kreeg eind 2006 een signaal dat grote thuiszorginstellingen in de regio van het zorgkantoor Kennemerland de markt geografisch hadden verdeeld. Ze verdeelden het gebied in twee delen, één boven en één onder het Noordzeekanaal. Dat was hun reactie op de introductie in 2004 van concurrentie via de AWBZ: liever afspraken maken om de bestaande situatie in stand te houden dan met elkaar concurreren om de gunst van de cliënt. Cliënten werden onderling doorverwezen. Uit stukken van partijen blijkt dat de thuiszorginstellingen zich terdege bewust waren van het feit dat ze de concurrentie beperkten. Ze maakten de keuze om in deze markt samen te opereren in plaats van onderling te concurreren.
De boete voor Stichting Viva! Zorggroep (voorheen Stichting Thuiszorg IJmond en Stichting Partners in de Zorg) is EUR 4.003.000. De boete voor Zorgbalans bedraagt EUR 800.000.

‘t Gooi

Ook in ‘t Gooi vormden drie grote thuiszorginstellingen een kartel waardoor de concurrentie ernstig werd beperkt. In stukken noemen partijen ‘competitiegedrag niet productief’ en concurrentie ‘had niet de voorkeur’ van de bestuurders van de instellingen. Ze droegen activiteiten aan elkaar over waardoor er een strakke werk- en gebiedsverdeling in de regio van het zorgkantoor ontstond: Stichting Thuiszorg Gooi en Vechtstreek (TGV) biedt onbedreigd door andere zorginstellingen de meeste huishoudelijke verzorging in de hele regio aan, terwijl Stichting Vivium Zorggroep en stichting Hilverzorg beide alleen nog verpleging en verzorging bij cliënten thuis aanbieden in een eigen gebied binnen de regio. Verder hebben Vivium en Hilverzorg afgesproken dat zij niet in elkaars werkgebied actief worden. Ze verwijzen cliënten van de drie instellingen naar elkaar door om de werk- en gebiedsverdeling in stand te houden.

De boetes voor TGV, Vivium en Hilverzorg bedragen respectievelijk 1.621.000, 816.000 en 611.000 euro.

Keuzevrijheid beperkt

Het gevolg van de kartels in Kennemerland en in ‘t Gooi is dat cliënten worden beperkt in hun keuzevrijheid, terwijl het de bedoeling van de AWBZ en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) is om cliënten in staat te stellen mee te beslissen over de inhoud en de aanbieder van hun zorg. Door hun onderlinge afspraken hoeven de instellingen niet bang te zijn dat cliënten overstappen naar de concurrent. Als cliënten de mogelijkheid hebben te kiezen voor het beste aanbod, dan worden zorgaanbieders gestimuleerd op de wens van cliënten in te spelen. “Deze zorginstellingen frustreren door hun afspraken de concurrentie. Zorgcliënten hebben onvoldoende keuzemogelijkheden en uiteindelijk gaan hierdoor ook de kosten van de zorg omhoog�, zegt René Jansen, lid van de Raad van Bestuur van de NMa.

Overgang naar marktwerking

De thuiszorg is een markt vol veranderingen. “De NMa heeft na de introductie van marktwerking meerdere jaren veel aan voorlichting gedaan over wat wel en niet is toegestaan op basis van de Mededingingswet. Nu is handhaving noodzakelijk�, zegt Jansen. De boetes met een totale hoogte van bijna 8 miljoen euro hadden op basis van de betrokken omzetten van deze zorginstellingen (van in totaal 178 miljoen euro) aanzienlijk hoger kunnen uitvallen. De overgang naar meer marktwerking waarin de sector zich bevindt, is voor de NMa mede aanleiding de boetes te matigen. Deze overgang vraagt om aanzienlijke aanpassingen van de zorginstellingen. De NMa is daarbij van oordeel dat boetes geen averechts effect op deze vernieuwing mogen hebben. Ook houdt de NMa bij de matiging rekening met het feit dat een onderneming niet in staat van faillissement mag komen door een boete.

De betrokken thuiszorginstellingen gaven begin september aan dat zij voornemens waren hun gedrag in het licht van de Mededingingswet te bezien om boetes te voorkomen. Deze aankondiging kwam naar het oordeel van de NMa in een te laat stadium en was onvoldoende concreet. Zo’n voorstel is bovendien niet opportuun als het ernstige overtredingen van de Mededingingswet betreft, zoals prijsafspraken en marktverdeling.

Vervolg

Vanaf 2006 lopen onderzoeken van de NMa in de thuiszorg. De nu genomen boetebesluiten zijn de eerste openbare uitkomsten van deze onderzoeken. Er lopen meer onderzoeken. De NMa ontving ook al diverse clementieverzoeken van andere zorgaanbieders. Instellingen en feitelijk leidinggevenden kunnen om clementie vragen als ze een kartel opbiechten. Als men als eerste het bestaan van een kartel meldt, kan de clementieregeling er toe leiden dat helemaal geen boete hoeft te worden betaald.