Arnhemse mystiek in de zestiende eeuw

De tentoonstelling organiseerde het HMA samen met de Radboud Universiteit Nijmegen.

De handschriften werden in de zestiende eeuw door de koorzusters van het Arnhemse Sint-Agnesklooster vervaardigd. Topstuk is een onvoltooide codex uit de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag, dat de unieke getuige is van de zogenaamde Arnhemse mystieke preken. Deze collectie van 162 teksten is verlucht met een aantal eenvoudige maar aandoenlijke illustraties. Het handschrift is momenteel voor restauratiedoeleinden uit de band gehaald, waardoor zich de unieke gelegenheid voordoet om meerdere bladen aan het publiek te presenteren.

De opening van de tentoonstelling vindt plaats in de Waalse kerk in Arnhem, het enige gebouw dat nog van dit ooit zo trotse stadsklooster bewaard is gebleven. Bij gelegenheid van de opening op deze historische plaats wordt ook het boek Verborgen leven: Arnhemse mystiek in de zestiende eeuw gepresenteerd. Deze rijk geïllustreerde bundel staat onder redactie van neerlandicus Hans Kienhorst en historicus Jan Kuys van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Het boek gaat vooral in op de spiritualiteit en de geschiedenis van het Arnhemse Sint-Agnesklooster. Net als de tentoonstelling begint het met een schets van Arnhems katholiek leven in de zestiende eeuw en eindigt het met de mystieke cultuur van de zusters Agnieten, zoals die in de buitengewoon belangrijke Haagse codex haar apotheose vindt.

Om uiteindelijk de focus op dat innerlijke leven van de Agnieten mogelijk te maken is — opnieuw de opzet van de expositie volgend — eerst de deur naar het verleden geopend in de bijdrage die vertelt over het Sint-Agnesklooster en zijn bewoonsters. Vervolgens wordt zicht gegeven op het verborgen gemeenschapsleven achter de kloostermuren en op de tekst- en boekcultuur in Sint-Agnes.

Bijzondere aandacht krijgt het tweede hoogtepunt van de tentoonstelling: de Berlijnse handschriften met de vertaling van Johannes Taulers Von eym waren Evangelischen leben en Geertruid van Helfta’s Legatus Divinae Pietatis.

Met de tentoonstelling en het boek is een volgende stap gezet in het Nijmeegse onderzoeksproject over boekenbezit en boekproductie in vrouwenkloosters van de Moderne Devotie in het oosten van Nederland en het aangrenzende Duitse taalgebied. Eerder waren in dat kader al kleinere exposities te zien over handschriften en handschriftfragmenten uit de oude bibliotheek van het klooster Soeterbeeck, die sedert 1997 in het bezit is van de Radboud Universiteit.