Rekenkamer: Kosten en inzetbaarheid F-16's en JSF onduidelijk

Omdat Nederland momenteel zowel in de in gebruik zijnde F-16's investeert als in de nieuwe Joint Strike Fighter, is zo'n overzicht volgens de Algemene Rekenkamer nodig. Daarnaast stelt de Algemene Rekenkamer in het jaarlijkse monitoronderzoek vast dat de krijgsmacht binnen de huidige budgettaire kaders niet volledig aan de eigen ambities met de F-16 kan voldoen.


Het kabinet wil deze periode 2,3 miljard euro bezuinigen op Defensie. De minister van Defensie heeft als onderdeel hiervan aangekondigd dat 19 van de 87 F-16-toestellen afgestoten worden. Het aantal vliegers is al teruggebracht naar 68. Ook mogen de F-16’s per jaar minder uren vliegen. Daarnaast is de politieke afspraak gemaakt dat dit kabinet niet zal beslissen over de vervanging van de F-16.

Financiële verwevenheid F-16 en JSF
In het op 3 april 2012 gepubliceerde rapport Monitoring vervanging F16. Stand van zaken december 2011; inzetbaarheid F-16 en ontwikkelingen Joint Strike Fighter wordt aangegeven dat het uitblijven van een kabinetsbesluit over de vervanging van de F-16 betekent dat de krijgsmacht langer doorvliegt met de huidige F-16’s.

De minister heeft de Kamer bericht dat hij daarom extra 300 miljoen euro moet investeren in de bestaande F-16’s. Daarin blijken niet alle extra uitgaven meegenomen. Bovendien is het bedrag aan extra investeringskosten onzeker zolang niet duidelijk is wanneer vervangende jachtvliegtuigen wél beschikbaar komen.

De Algemene Rekenkamer constateert ook dat de minister nog geen volledig beeld heeft van de jaarlijkse kosten voor de huidige en toekomstige exploitatie van de F-16. Wel heeft de minister aangegeven dat deze exploitatiekosten door de veroudering van de F-16 zullen stijgen. De krijgsmacht moet deze extra kosten voor de F-16 inpassen naast de kosten die gemaakt zullen worden voor de aanschaf van vervangende toestellen.

Nederland heeft eerder 800 miljoen dollar beschikbaar gesteld voor de ontwikkeling van de JSF en daarnaast recenter twee testvliegtuigen gekocht. De Algemene Rekenkamer ziet graag dat de minister de verwevenheid van de investeringen in beide toestellen nader aan de Tweede Kamer toelicht.

Ambities krijgsmacht en operationele verwevenheid F-16 en JSF
De Algemene Rekenkamer constateert dat er momenteel geen evenwicht is tussen de ambities van Nederland met de luchtmacht en het aantal opgeleide piloten en F-16-toestellen dat na de bezuinigingen resteert.

De minister van Defensie stelt dat naast de permanente bewaking van het Nederlandse luchtruim met de F-16’s per jaar een eenmalige bijdrage aan een internationale interventieoperatie geleverd moet worden of langdurige bijdragen aan een stabilisatieoperatie. Het getraind houden van voldoende piloten vraagt al zo veel vlieguren van de F-16’s, dat daarnaast daadwerkelijke deelname aan een missie zoals boven Libië eigenlijk niet meer past binnen het vliegurenbudget.

De minister heeft in een Kamerdebat de bezetting omschreven als ‘krap aan’. Berekeningen van de Algemene Rekenkamer leren dat, afhankelijk van de aard en duur van internationale missies, er 89 tot 98 Nederlandse F-16-toestellen nodig zijn. Nederland heeft er slechts 67 beschikbaar. Binnen de huidige voorwaarden die de NAVO stelt aan de gereedheid van de partnerlanden en de ambities van het kabinet is er geen evenwicht met de feitelijke mogelijkheden.

Nu langer met F-16’s doorgevlogen moet worden, wordt het nog lastiger om aan de ambities van het kabinet te voldoen. De operationele inzetbaarheid van de F-16 neemt de komende jaren verder af door de veroudering van het toestel.

Reactie minister en nawoord Algemene Rekenkamer
De minister van Defensie erkent deze bevindingen van de Algemene Rekenkamer, maar maakt de gevolgen ervan voor de Nederlandse ambities niet expliciet. De minister zou volgens de Algemene Rekenkamer kunnen aangeven welke ambities, gegeven de budgettaire kaders, wel realiseerbaar zijn.

In reactie op dit rapport van de Algemene Rekenkamer meldt de minister te onderzoeken hoe hij een integraal overzicht in investering en exploitatie van de F-16 kan geven. Hij noemt de benadering van de Algemene Rekenkamer om het evenwicht te bepalen tussen ambities enerzijds en middelen, mensen en budget anderzijds in beginsel correct. Door prioriteiten te stellen bij de inzet van de F-16’s kan dit, aldus de minister, tijdelijk ten koste van opleiding en training van vliegers gaan.

De minister erkent dat zolang niet duidelijk is tot wanneer met F-16’s doorgevlogen moet worden, er geen nauwkeurige berekening van de operationele en financiële gevolgen is te maken. Volgens de Algemene Rekenkamer benadrukt dit het belang van een integraal inzicht.