vrijdag, 19. april 2013 - 16:12 Update: 03-07-2014 0:59

Oudste horloge in N-Europa opgegraven in Zutphen

Foto van Quadrans horloge | Gem. Zutphen
Foto: Gem. Zutphen
Zutphen

Bij archeologisch onderzoek op de Houtmarkt in Zutphen is onlangs een unieke vondst gedaan in de vorm van een zogenaamde quadrans: een heel vernuftige Arabische uitvinding en de voorloper van ons huidige horloge.

Dit zeldzame object stamt uit begin 14e eeuw. Bekend is dat er in Europa boven de Alpen slechts 1 ander exemplaar van een dergelijk object is gevonden en dat er wereldwijd slechts enkele exemplaren uit die tijd bewaard gebleven zijn. Het gaat om een 1 mm dikke kwartronde schijf van messing, waarvan de zijden 62 mm lang zijn. Aan 1 zijde bevinden zich 2 uitstekende nokjes met een kleine perforatie. In de hoek bevindt zich een beweegbaar ringoogje. 1 zijde van het object is onversierd, de ander draagt gebogen lijnen, streepjes en letters. De gebogen lijnen zijn met een passer vanuit verschillende middelpunten aangebracht.

De vondst is gedaan tijdens archeologisch onderzoek vanwege de plaatsing van bomen op de Houtmarkt. De quadrans is gevonden in een bodemlaag die tussen 1300 en 1325 werd aangebracht om het marktplein op te hogen en te egaliseren. Voor die tijd lag er een oude gracht.

Presentatie tijdens persconferentie
Tijdens een persconferentie op vrijdag 19 april overhandigde wethouder cultuur Hans la Rose de quadrans aan burgemeester Arnold Gerritsen, als vertegenwoordiger van de gemeente Zutphen. “Zutphen heeft met deze vondst opnieuw een fantastisch unicum in haar toch al zo rijke erfgoedcollectie. De vondst bewijst dat Zutphen ook 700 jaar geleden al bij de tijd was. Ik verwacht dat deze quadrans straks een mooie plek in ons Stedelijk Museum krijgt”, aldus wethouder La Rose.

De quadrans en nog meer mooie vondsten uit het onderzoek aan de Houtmarkt zijn vanaf 20 april te zien in het Stedelijk Museum.

Vernuftige vinding
De quadrans was een vernuftige vinding die via de Arabieren in Europa werd geïntroduceerd. Het werd ook wel een horologium genoemd. Het instrument was de voorloper van ons horloge en kon gebruikt worden om de tijd mee te meten, maar ook om de breedtegraden mee te bepalen. De Zutphense vondst dateert uit ongeveer 1300 en is daarmee het oudst bekende exemplaar in Noord Europa. Dat het om een uitermate zeldzaam instrument gaat, werd bevestigd door diverse bronnen en experts:

Het museum of the history of science in Oxford, Engeland: ‘The ‘quadrans vetus’ or ‘old quadrant’ is one of the most ingenious of medieval instruments and it is also extremely rare.’ Dr. John Davis, deskundige en editor van The British Sundail Society : ‘It would be good to give it maximum exposure to the history of science worldwide.’ Pier van Leeuwen conservator Museum van het Nederlandse Uurwerk, Zaandam: ‘De uniciteit staat naar mijn mening buiten kijf.’Melgert Spaander, klokkenexpert en restaurator van  Uurwerken & Speeldozen, Zutphen: ‘Ik ben nog steeds ondersteboven van jullie vondst. De quadrans moet voor Zutphen behouden blijven.’

 
Provincie: