In deze klusperiode lopen per maand naar schatting 300 thuisklussers ernstig tot zeer ernstig handletsel op, waarbij regelmatig een of meerdere vingers moeten worden geamputeerd.
Dit blijkt uit een landelijke steekproef door de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC) in samenwerking met de opleidingscentra voor plastische chirurgie in negen grote ziekenhuizen.
Cirkelzagen
De ongelukken zijn voor een groot deel te wijten aan ondeskundig gebruik van apparatuur, maar ook aan onhandigheid en pech. Grootste boosdoeners zijn met name tuingereedschap en (cirkel)zagen. In bijna 25 procent van de gevallen moesten als gevolg van het klusletsel één of meerdere vingers worden geamputeerd.
“De ernst van een handletsel wordt helaas nog vaak onderschat”, stelt plastisch chirurg Kim Wehrens, verbonden aan het Maastricht Universitair Medisch Centrum (MUMC). “Als een handletsel niet goed wordt behandeld, leidt dit vaak tot langdurige arbeidsongeschiktheid of zelfs blijvende invaliditeit.”
Vanaf het vroege voorjaar tot de nazomer wordt er traditioneel veel geklust aan het huis en in de tuin. De NVPC deed dit voorjaar onderzoek naar de ernst en aard van handletsels in negen grote ziekenhuizen (Leeuwarden, Zwolle, Groningen, Nijmegen, Utrecht, Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven en Maastricht), waar plastisch chirurgen worden opgeleid.
In de praktijk worden de gevolgen van klusletsels aan de hand in eerste instantie vaak nog onderschat. Bij doorverwijzing naar of directe behandeling door een gespecialiseerd plastisch chirurg blijken de gevolgen vaak ernstig.
Kim Wehrens: “In een kwart van de gevallen praten we over geamputeerde of deels geamputeerde vingers en duimen. Daarnaast zien we veel pees- en zenuwletsels. Naar verwachting zullen veel mensen in de toekomst helaas restklachten overhouden, denk aan minder kracht, minder beweeglijkheid of koude intolerantie door beschadigde zenuwen of pezen.”
Vuurwerk
Gevraagd naar de oorzaken van het letsel, blijkt het in de meeste gevallen om onervarenheid en onhandigheid met gereedschap te gaan. Van de slachtoffers was 95 procent man, met een gemiddelde leeftijd van 50 jaar.
Duidelijke piek
Met uitschieters omhoog (78 jaar) en omlaag (12 jaar); een kind dat zonder toezicht van ouders met een kettingzaag hout aan het zagen was. Klusletsels komen het hele jaar voor, maar plastisch chirurgen zien een duidelijke piek tijdens de voorjaars- en zomermaanden (mei-sept).
“Opvallend is dat we tijdens deze WK-weken ook weer vuurwerkslachtoffers zien. Het begint een traditie te worden om vuurwerk af te steken als Nederland wint. Dat leidt helaas ook weer tot de nodige ongelukken”, vertelt Wehrens.
Cijfers
De meest getroffen vingers bij een klusletsel blijken de duim en wijsvinger te zijn (respectievelijk 28 en 29 procent), gevolgd door de ringvinger en middelvinger (beide 22 procent).
In 17 procent van de gevallen is er sprake van letsel aan meerdere vingers. In 38,5 procent van de gevallen betrof het klusletsel een zaagverwonding (cirkelzaag en kettingzaag), gevolgd door verwondingen met een stanleymes (14 procent).
Naast gehele of gedeeltelijke amputatie van vingers, is er in meer dan de helft van de gevallen sprake van peesletsel, gevolgd door bot- of zenuwletsel.
Verzuim
Plastisch chirurgen waarschuwen voor een onderschatting van de ernst en gevolgen van handletsel. Handletsels zijn namelijk een belangrijke reden voor langdurig ziekteverzuim. Mede hierdoor is handletsel een van de duurste letsels: 20 procent gaat op aan medische kosten en 80 procent aan arbeidskosten.
Doordat een hand niet meer goed te gebruiken is als gevolg van het handletsel, ontstaat een ziekteverzuim van gemiddeld 2 tot 6 weken. Bovendien is een vijfde van de blijvende invaliditeit te wijten aan handletsel.