dinsdag, 24. november 2015 - 10:09 Update: 24-11-2015 11:13

“Polarisering in Nederlandse politiek is gevolg van morele leegte”

“Polarisering in Nederlandse politiek is gevolg van morele leegte”
Foto: Archieffoto ter illustratie FBF
Tilburg

Nederlandse politici schieten wezenlijk tekort in het maken van morele overwegingen, terwijl die juist steeds essentiëler worden in moderne wereld.

Daarvoor betalen we de prijs van breed levende politieke onvrede. Dat betoogt de hoogleraar Maatschappelijke bestuurskunde Gabriël van den Brink van Tilburg University op vrijdag 27 november in zijn afscheidsrede.

Morele leegte

Van den Brink betoogt dat de morele leegte van het politieke bedrijf in Nederland voortvloeit uit een fixatie op bestuurlijk handelen. Vooral in het politieke midden geven partijen en politici hun normatieve beginselen op, omdat ze op gespannen voet staan met het besturen van een liberale technocratie, waarin machtsuitoefening en rechtsregels de hoofdrol spelen.

Deze morele leegte maakt het verwerven van geloofwaardigheid bij het publiek nagenoeg onmogelijk, temeer daar veel burgers juist een uitgesproken morele opvatting van politiek hebben. Zij vinden dat politici eerlijk, beschaafd, rechtvaardig, betrouwbaar en invoelend moeten zijn en zich in dienst stellen van het algemeen belang.

Als reactie op de technocratische neoliberale politiek en meer in het algemeen op een wereld die steeds grootschaliger, functioneler en anoniemer wordt, ontplooien steeds meer mensen daarom zelf initiatieven voor een nieuwe levenswijze, bijvoorbeeld als het gaat om duurzame energie of zorg voor mensen in de buurt. Ook ondernemers nemen vaker maatschappelijke verantwoordelijkheid, mede omdat de consument daarom vraagt.

Oplossingen

De beste oplossing voor deze kloof is volgens Van den Brink dat de politiek morele waarden omarmt, wat inhoudelijk goed mogelijk is. Probleem is echter dat we daarvoor afhankelijk zijn van individuele politici die het vermogen hebben om de werelden van politiek en burger bij elkaar te brengen. Plan B kan zijn dat burgers, ondernemers en professionals de verwerkelijking van morele waarden zelf ter hand nemen en daarbij de politiek laten voor wat ze is.

Dat kan echter leiden tot ongewenste situaties waarin macht en moraliteit haaks op elkaar staan. De slechtste optie is wat betreft Van den Brink datgene wat er in het huidige Nederland gebeurt: maatschappelijke actoren hebben hoge verwachtingen van politiek en democratie en worden teleurgesteld omdat de liberale technocratie die verwachtingen schendt. Dat leidt tot proteststemmen aan de randen van het politieke spectrum. Die polarisering benadrukt het schisma van macht en moraliteit.