De situatie is sindsdien nog verder onder de humanitaire ondergrens gezakt. Er liggen oplossingen voorhanden die niet worden benut door een bestuurlijke impasse tussen het Rijk en gemeenten. Met een uitspraak van de rechter wil VluchtelingenWerk deze impasse doorbreken.
Schadelijke opvang is structureel geworden
Honderden asielzoekers sliepen de afgelopen weken in het gras buiten het aanmeldcentrum in Ter Apel. Anderen verblijven sinds enkele maanden in crisisnoodopvanglocaties zoals tenten en sporthallen met veldbedden. Duizenden wachten al bijna een jaar op verbetering in noodopvanglocaties als evenementenhallen en tentenkampen zonder enige privacy. In de opvang ontbreekt het op veel plekken aan de meest basale voorwaarden, zoals fatsoenlijk eten, een bed, voldoende schone sanitaire voorzieningen, privacy en bescherming tegen weersomstandigheden. De huidige opvang is schadelijk voor de fysieke en mentale gezondheid, concludeerde de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd onlangs nog. Deze schadelijke vormen van opvang zijn niet langer tijdelijk, maar zijn structureel geworden. VluchtelingenWerk weigert dit als ‘het nieuwe normaal’ te accepteren.
Bestuurlijke impasse doorbreken
Al maanden verkeren het Rijk en gemeenten in een impasse over de vraag wie verantwoordelijk is. Na het Veiligheidsberaad op 18 juli herhaalden gemeenten dat de crisisnoodopvang op 1 oktober zal stoppen. Zij wijzen er terecht op dat deze opvangcrisis niet het gevolg is van een vluchtelingencrisis, maar van politieke keuzes waardoor het asielsysteem al jaren in permanente staat van crisis verkeert. Jarenlang werden belangrijke adviezen en waarschuwingen in de wind geslagen. Hierdoor is het asielsysteem helemaal vastgelopen. Onlangs concludeerden de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken en de Raad voor het Openbaar Bestuur nog dat het Rijk deze opvangcrisis zelf heeft veroorzaakt én in stand hield door onder andere bezuinigingen en het sluiten van asielzoekerscentra.
Eén van de oorzaken van deze impasse is een gebrek aan doorzettingsmacht bij het Rijk. Vrijblijvende verzoeken aan gemeenten om opvanglocaties aan te dragen hebben onvoldoende effect. Een wetswijziging die het Rijk in staat stelt opvanglocaties aan te wijzen is in de maak, maar de tijd om dit af te wachten is op. Asielzoekers slapen nu al geregeld buiten in het gras en worden al maanden opgevangen onder omstandigheden die hen schaadt. Het aantal asielverzoeken is op dit moment niet zo hoog dat men van een vluchtelingencrisis kan spreken. Er is geen sprake van overmacht, maar van een bestuurlijke crisis. VluchtelingenWerk hoopt dat een uitspraak van de rechter deze impasse zal doorbreken.