Ondanks moderne apparatuur, betere behandelstandaarden en toezicht leiden menselijke fouten nog te vaak tot onbedoelde schade voor patiënten. Vooral als zorgverleners intensief moeten samenwerken in risicovolle behandelingen bij kwetsbare patiënten, zoals op bijvoorbeeld de Intensive Care, Operatiekamers en Spoedeisende Hulp.
Menselijke factor
Menselijke factoren spelen een belangrijke rol in incidenten in alle hoog-risico processen. Om deze te minimaliseren, wordt in de luchtvaart al sinds de jaren ‘80 van de vorige eeuw gewerkt met het teamconcept Crew Resource Management (CRM).
Volgens chirurg, piloot en onderzoeker Marck Haerkens is dit concept ook in de gezondheidszorg bruikbaar. Uit zijn onderzoek blijkt namelijk dat menselijke factoren een belangrijke invloed hebben op de veiligheidscultuur op een medische afdeling. En hoe onveiliger het werkklimaat is, hoe meer fouten en nadelige gevolgen er zijn voor patiënten.
CRM op de IC
Om de veiligheidscultuur op zorgafdelingen te verbeteren paste Haerkens de CRM-methodiek toe op meerdere ziekenhuisafdelingen. Hij onderzocht daarbij de invloed op patiëntveiligheid, zoals het effect op het aantal complicaties dat optreedt. Bij een studie op een Intensive Care toonde hij aan dat na invoer van CRM het aantal ernstige complicaties en sterfte bij IC-patiënten daalde. Bovendien verbeterde het veiligheidsklimaat onder de zorgverleners.
Open werkomgeving
Ook op de traumakamer van een Spoedeisende Hulp (SEH) onderzocht Haerkens de effecten van CRM. Een registratie van complicaties was hier niet beschikbaar. Wel zag hij de veiligheidscultuur bij de zorgverleners verbeteren. Maar de verblijfsduur van traumapatiënten op de SEH nam ook toe, zelfs twintig tot dertig minuten, waarschijnlijk doordat het werken volgens vastgestelde richtlijnen meer tijd in beslag nam.
Haerkens: 'Op de SEH werken in tegenstelling tot op de IC zorgverleners uit veel verschillende disciplines. Het is dan lastig om ervoor te zorgen dat alle betrokkenen gewend zijn om volgens dezelfde gestandaardiseerde procedure te werken.'
Inbedden in opleiding
In totaal onderzocht Haerkens gedurende zes jaar de invloed van CRM op het veiligheidsklimaat van 19 hoog-risico ziekenhuisafdelingen, zoals verloskamers, operatiekamers en hartcatheterisatiekamers. Bij alle afdelingen vond hij een verband tussen CRM en een verbeterd veiligheidsklimaat.
CRM structureel plek bieden in opleiding
Marck Haerkens: 'Het is duidelijk dat CRM waardevol kan zijn voor de medische zorg, op voorwaarde dat het landelijk wordt toegepast. Alle zorgverleners moeten immers volgens vergelijkbare principes van CRM kunnen werken. Dit is niet met een korte training op te lossen. Het is belangrijk om CRM structureel een plek te bieden in de medische opleidingen.'