Op festivals worden de ampullen met lachgas tegenwoordig aangeboden alsof het snoepjes of ijsjes zijn. Eén ballonnetje kost twee, drie euro. Een financiële drempel om een flinke teug te nemen is er dus ook al niet. Maar hoe zit het met de gevolgen? Op korte termijn en op langere termijn? Piet Leroy: “Lachgas is in beginsel relatief ongevaarlijk. Het heeft nota bene een hele geschiedenis in de geneeskunde. We kennen het als pijnstiller bij bevallingen en voorheen werd het ook wel als narcosemiddel gebruikt. In de kindergeneeskunde zetten we lachgas steeds vaker in om angstige kinderen die een kleine ingreep moeten ondergaan, rustig te krijgen. In een verhouding 50 procent zuurstof 50 procent lachgas. Toegediend via een mondkapje. Dat werkt heel goed.”
Misbruik
Tot zover de medische toepassing. Maar nu de categorie consumptief gebruik en/ of misbruik, meestal door pubers en adolescenten. Omdat lachgas snel en kort werkt, lijken jongeren dit middel in toenemende mate te verkiezen boven alcohol, dat veel langer doorwerkt. Lachgas geeft tijdens het feesten een aantal roesmomenten, maar relatief snel daarna kun je toch weer veilig huiswaarts keren.
Maar wat zijn dan de nadelige gevolgen? Leroy: “Het ligt eraan in welke hoeveelheden het wordt gebruikt, op welke manier en hoe vaak. Maar laten we eens beginnen met de gevaren op korte termijn bij eenmalig gebruik. Omdat in de partywereld puur lachgas wordt verhandeld, is de concentratie zo hoog dat er zuurstoftekort kan ontstaan. Gebruikers kunnen snel bedwelmd raken en flauwvallen. Als je dan ongelukkig terechtkomt, kan de schade groot zijn.
Gebruik van lachgas kort voor of tijdens deelname aan het verkeer is net zo gevaarlijk als rijden onder invloed van alcohol. Een ander risico is verkeerd gebruik. Als het lachgas onder te hoge druk in de longen terechtkomt, kan de gebruiker een klaplong oplopen. Dat heeft dus niets met het gas zelf te maken, maar met de manier van innemen. Ook bevriezingsverschijnselen komen voor: als het gas rechtstreeks uit een slagroompatroon wordt ingeademd, wordt het punt waar het lachgas uitstroomt ijskoud door drukverval. Daardoor kunnen bevriezingsverschijnselen optreden aan lippen, mond en luchtweg.”
"de gevolgen zijn soms blijvend"
“Schadelijke effecten op de lange termijn zijn afhankelijk van de hoeveelheid die je gebruikt. Er is een kantelpunt: vanaf een bepaalde hoeveelheid treedt er ernstige schade in je lichaam op, en dat kantelpunt verschilt van persoon tot persoon. Lachgas is op zich niet verslavend, maar sommige gebruikers raken zo verknocht aan de gelukzalige roes die het veroorzaakt, dat ze het steeds weer gebruiken. Dat fenomeen wordt craving genoemd. En als je gedurende langere tijd zeer regelmatig grote hoeveelheden lachgas inademt, kan dat tot een tekort aan vitamine B12 leiden. Dat beïnvloedt de aanmaak van rode en witte bloedlichaampjes en leidt dus tot bloedarmoede en bovendien tot neurologische schade. De neurologische klachten die iemand krijgt, lijken op de beginsymptomen van multiple sclerose: spierzwakte, tintelingen, duizeligheid en soms ook cognitieve problemen. Behandeling met vitamine B12 kan deze problemen weer oplossen, maar toch zijn de gevolgen soms blijvend. Wie veel lachgas gebruikt, loopt dus het risico op levenslange neurologische schade. Het is heel belangrijk dat we daar voor waarschuwen.”
Warenwet
In de vakliteratuur ziet Leroy steeds vaker rapportages van de schadelijke effecten van extreem of verkeerd gebruik van lachgas. Wat kan er gedaan worden om schade door lachgas bij de jeugd te voorkomen? Lachgas valt immers niet onder de Geneesmiddelenwet, maar onder de Warenwet. Optreden door de politie tegen bezit en gebruik is momenteel dus niet of nauwelijks mogelijk. Leroy: “Eigenlijk zou lachgas weer terug moeten naar de Geneesmiddelenwet. Dat lachgasboeren het spul met karretjes op festivals verkopen en enorme winst maken, ik vind het niet kunnen. Want ieder roesmiddel heeft nadelen. Het enige wat wij als dokters kunnen doen, is zorgen voor goede informatie. En wijzen op de risico’s.”
Terug van weggeweest
Het gebruik van lachgas als roesmiddel is overigens niet helemaal nieuw. Nadat het middel eind achttiende eeuw was ontdekt, werd het gedurende ongeveer een halve eeuw daarna eigenlijk alleen als partydrug gebruikt. Vooral binnen de high society en de kunstenaarswereld was het zeer populair. Heel wat literatuur uit die tijd is wellicht geschreven onder invloed van lachgas, weet Leroy: “Pas vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw ontstaan de medische toepassingen als narcosemiddel. En anno nu is het dus weer terug als roesmiddel. Wat dat betreft zijn we terug bij af.”