Voor het eerst is de historische trend in de verspreiding van vlinders vastgesteld. Sinds 1992 worden vlinderwaarnemingen systematisch verzameld op basis van het Landelijk Meetprogramma Vlinders, ontwikkeld door De Vlinderstichting en het CBS. De laatste decennia is de verspreiding van vlinders hetzelfde gebleven, maar de afname van de vlinderstand gaat nog door, zo blijkt uit de nieuwste cijfers gepubliceerd op het Compendium voor de Leefomgeving.
Afname verspreiding stabiliseert, aantallen blijven dalen
De trend in verspreiding over gebieden in Nederland van alle vlindersoorten is samengevat in een Multi-Species Indicator (MSI). Tussen 1890 en 1990 daalde de MSI met 67 procent, waarna de verspreiding is gestabiliseerd. Van 42 soorten is de verspreiding afgenomen, waarvan er 15 volledig uit Nederland verdwenen.
Sinds 1992 stellen het CBS en De Vlinderstichting niet alleen de verspreiding van soorten vast, maar ook het aantal vlinders. De gecombineerde trends in verspreiding en populatieaantal leveren een geschatte totale daling in vlinderpopulaties op van minimaal 84 procent tussen 1890 en 2017. Omdat een achteruitgang in populatie altijd groter zal zijn dan die in verspreiding (bij een populatieafname van 100 naar 10 vlinders is de soort immers nog steeds aanwezig) is het aannemelijk dat de afname op populatieniveau nog groter is geweest.
Drie jaar geleden nog meldden het CBS en De Vlinderstichting dat voor het eerst sinds het begin van de populatiemonitoring begin jaren negentig iets meer soorten dagvlinders in aantal voor- dan achteruit gingen. Met name enkele zeldzame soorten, zoals de grote parelmoervlinder, de kleine heivlinder en de zilveren maan namen weer licht toe door specifiek gericht beheer. De nieuwste cijfers, gepubliceerd op het Compendium voor de Leefomgeving, laten echter zien dat de afname doorgaat, ook bij de zeldzame soorten. Van de 50 gevolgde soorten nemen er over de hele periode gerekend 25 soorten af en 14 soorten toe in populatieaantal, met in de laatste 10 jaar 31 soorten af- en 9 soorten toenemend.
Stabilisatie vlinders in grasland en bos, verdere afname heidevlinders
De verspreiding van vlinders daalde sterk in alle drie belangrijke vlinderhabitattypen in Nederland: grasland, bos en heide, vooral tot 1980. De verspreiding is daarna gestabiliseerd in grasland en bos, maar de achteruitgang zet zich voort op de heide.