Na decennia van bezuinigingen, zijn de afgelopen jaren belangrijke eerste stappen gezet. Er is geïnvesteerd in de modernisering van de krijgsmacht, onder meer via het investeringsprogramma zoals genoemd in de Defensienota 2018. Ook is afgelopen jaar besloten geld uit te geven aan onder meer de M-fregatten, het Fennek-pantserwielvoertuig en de gevechtsuitrusting, inclusief helmen, van de individuele militair.
Ondanks deze stappen en positieve signalen moet er ook nog veel gebeuren. Defensie is nog niet in staat te leveren wat de samenleving van haar mag verwachten. Verder herstel en modernisering zijn noodzakelijk om te voldoen aan onze grondwettelijke taken.
Defensievisie 2035
Defensie wil een goede bondgenoot en partner zijn, die verantwoordelijkheid neemt en ook rekent op steun van anderen als het erop aankomt. De Defensievisie 2035 is afgelopen jaar gelanceerd om aan te geven wat nodig is voor toekomstige (en ook sommige huidige) problemen en dreigingen. Om te zorgen dat de organisatie daarop een antwoord heeft, zijn op basis van een dreigings- en probleemanalyse, drie eigenschappen opgesteld.
De krijgsmacht moet technologisch hoogwaardig zijn, informatiegestuurd in organisatie en optreden en een betrouwbare partner en beschermer. Er zijn lange lijnen naar de toekomst nodig om te zorgen dat Defensie de grondwettelijke taak kan blijven uitvoeren. Hier is structureel € 13 miljard tot € 17 miljard extra voor nodig. Het is duidelijk dat niet alles kan en zeker niet tegelijk. Het volgende kabinet moet dus keuzes maken.
Transparantie
Transparantie is voor Defensie van groot belang omdat het afleggen van verantwoording belangrijk is gezien haar publieke taken. In al het werk en de bedrijfsvoering is hier aandacht voor. Transparantie is bovendien opgenomen als inrichtingsprincipe in de Defensievisie. Zo zijn in de jaarverslagen de meldingen over bedrijfsveiligheid opgenomen. Daarnaast is er met de Tweede Kamer een nieuwe procedure afgesproken. Die gaat over het verstrekken van informatie wanneer mogelijk burgerslachtoffers zijn te betreuren als gevolg van Defensie-optreden.
Personeel
In 2020 solliciteerden ruim 16.000 personen naar militaire functies, een stijging van ruim 1.400 ten opzichte van 2019. Tegelijkertijd werd de wervingsopdracht in 2020 naar beneden bijgesteld, hoofdzakelijk vanwege de COVID-19-pandemie. Het aantal aanstelbare militairen is uiteindelijk licht gedaald van 3.500 in 2019 naar 3.400 in 2020. Het percentage vrouwelijke medewerkers is het afgelopen jaar gestegen van 14,7% in 2019 naar 15,4%. De uitstroom van militair personeel daalde wel flink ten opzichte van een jaar eerder.
Terugkijkend over de afgelopen kabinetsperiode is het personeelsbestand van Defensie met 9% gestegen. De tekorten waren echter zo groot dat die stijging bij lange na niet genoeg is voor een goed gevulde organisatie. De werving en instroom van militair personeel lopen achter. Dit is verklaarbaar omdat Defensie de afgelopen jaren personeel moest aantrekken op een krappe arbeidsmarkt.
Er zijn wel enkele stappen gezet die bijdragen aan het herstel van de personele gereedheid en inzetbaarheid. Dat gebeurde onder meer met het programma adaptieve krijgsmacht (samenwerking met het bedrijfsleven), de inzet van reservisten en door te werken middels proeftuinen op het gebied van werving.
Materieel en middelen
Op het gebied van materieel en middelen moeten door een beperkt budget nog altijd scherpe keuzes worden gemaakt. Toch zijn er veel nieuwe projecten gestart. Zo zijn nieuwe brugleggende tanks geleverd, werden nieuwe vrachtauto’s in gebruik genomen, steeg het aantal F-35’s in Nederland en zijn de eerste nieuwe Chinook-F helikopters ingestroomd. Ook zijn er stappen gezet om de IT-infrastructuur van Defensie hoogwaardig, betrouwbaar en toekomstbestendig te maken.
Integriteit
Defensie heeft ondanks de pandemie met veel initiatieven de aandacht voor integriteit en sociale en fysieke veiligheid versterkt. Dat constateert de Centrale Organisatie Integriteit Defensie (COID). Die geeft ook aan dat vanwege de ongewone situatie van het afgelopen jaar het lastig is om iets te zeggen over de ontwikkelingen. Het aantal integriteitsmeldingen bijvoorbeeld is gedaald ten opzichte van 2019, waarschijnlijk doordat het defensiepersoneel vaak thuis werkt.
Afgelopen jaar hebben de COID, de Directie Veiligheid en de Dienst Juridische Zaken samen met de defensieonderdelen stappen gezet naar een herzien integriteitsstelsel. Zo is het Meldpunt Integriteit Defensie vernieuwd en verder geprofessionaliseerd. Het doel is alle diensten en producten samenhangend met sociale veiligheid begrijpelijk en toegankelijk te maken voor iedereen. Positief is dat uit het werkbelevingsonderzoek blijkt dat ongewenst gedrag tegenwoordig vaak direct op de werkvloer met een collega, de pleger of leidinggevende wordt besproken. Het jaarverslag laat zien dat er veel toewijding is binnen Defensie om samen te werken aan een sociaal veilige en integere organisatie.