Innovaties
Het ministerie van Justitie en Veiligheid is samen met de politie zeer betrokken bij innovaties in de aanpak van PTSS. Zo werd er op woensdag 30 september 2020 een digitale expertsessie gehouden met onderzoekers van TNO, waarbij minister van JenV Ferd Grapperhaus zich liet voorlichten over de ontwikkelingen in deze aanpak.
De politie werkt al vele jaren aan een effectieve behandeling van beroepsziekten als PTSS. Tineke van der Gulik is gedeeld waarnemend korpspsycholoog. 'Politiemedewerkers maken, vaak dagelijks, heftige incidenten mee. Daarom heeft de politie de afgelopen jaren een professionaliseringsslag op het gebied van preventie, ondersteuning en zorg rond PTSS gemaakt', stelt Van der Gulik
Virtual reality
Ze somt een aantal recente ontwikkelingen op: 'De landelijke uitrol van goede voorlichting over PTSS, maar ook Fitpol, een app met informatie over fit blijven en een digitale psychologische zelftest. Ook onderzoeken we hoe iets als virtual reality kan bijdragen aan het gezond blijven van onze politiemedewerkers', aldus Van der Gulik.
Hoog terugvalpercentage
De politie wil zeker niet stilstaan op het gebied van preventie, ondersteuning en zorg. Daarom ook is contact gezocht met de onderzoekers van TNO. Marieke Soeter is een van hen: 'Traditioneel is de behandeling van PTSS gericht op ‘praten en pillen’. Uiteindelijk krijgt tot 60 procent van de patiënten echter een terugval bij deze behandeling. Zij krijgen te maken met gedeeltelijke of volledige terugkeer van klachten. Dat komt omdat het angstgeheugen niet gewist wordt door de medicijnen of door de gesprekken. Zij onderdrukken het oude angstgeheugen alleen, waardoor de kans blijft dat het de kop kan opsteken.'
Reconsolidatie van het geheugen
Met inzichten uit de neurowetenschappen en dieronderzoek blijkt dat angstgeheugen niet permanent is: 'Samen met prof. dr. Merel Kindt (UvA) hebben we dit nu ook in mensen aangetoond. Het ophalen van oude herinneringen maakt het geheugen labiel en vatbaar voor verandering. Door reconsolidatie van dat geheugen kun je bestaand angstgeheugen verwijderen.'
Het blijkt een veelbelovend behandeling. 'Met een reeks fundamentele experimenten hebben we kunnen aantonen dat je de emotionele component wist, maar de feitelijke herinnering intact laat. Met andere woorden: de herinnering blijft, maar de patiënt voelt er geen angst meer bij. Het is een snelle en zeer effectieve behandeling, want 80 procent van de behandelde patiënten blijkt binnen één sessie van zijn of haar angst af te zijn. We onderzoeken de methode momenteel bij veteranen die aan oorlog gerelateerde PTSS lijden en bij zorgmedewerkers die in de coronapandemie getraumatiseerd zijn. Ik denk dat deze behandeling ook interessant zou kunnen zijn voor de politie.'
Virtuele partners en inlijving
Een andere interessante ontwikkeling is artificiële intelligentie (AI) om de veerkracht van patiënten te versterken. Dit kan bijvoorbeeld op basis van ervaringen in de gezondheidszorg. Mark Neerincx leidt het onderzoek bij TNO: 'We kunnen veel leren van de wijze waarop diabetespatiënten omgaan met stress en hoe zij daarbij met slimme hulpmiddelen ‘gezonde gedachtepatronen’ aanleren. In ons onderzoek zoeken we symbiose tussen mensen en AI. Ik ben enthousiast over de mogelijkheden om sociale robots in te zetten als fysieke en virtuele assistent voor patiënt en dokter. Zij kunnen helpen bij zowel training als behandeling. Ook inlijving is mogelijk, ofwel het aanleren van gezonde gedachten. Dit gaat via training- of behandelsessies in virtual reality, waarbij we gebruik maken van een gesimuleerde innerlijke stem.
Verantwoorde artificiële intelligentie
De voorbeelden van Neerincx klinken abstract. 'Ik vergelijk symbiose met een evolutionair proces', verklaart de onderzoeker zich nader. Zowel de mens als de AI heeft er profijt van: zij leren op elkaar inspelen en worden gezamenlijk slimmer en veerkrachtiger. Dit vergt strikte randvoorwaarden: de techniek moet eerlijk en verantwoord zijn, transparant en verklaarbaar. We zoeken responsible Artificial Intelligence. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Juist in de ontwikkeling en implementatie van die verantwoorde AI is de steun van het ministerie hard nodig.'
Waarnemend korpspsycholoog Tineke van der Gulik is blij met de innovatieve ontwikkelingen op het gebied van de aanpak van PTSS: 'Wij willen ons blijven ontwikkelen. Ons doel is alle politiemedewerkers zo gezond mogelijk houden in de uitvoering van hun risicovolle beroep.' Beter begrip van individuele behoeftes van patiënten is daarbij belangrijk, stelt zij. Soeter en Neerincx beamen dit: 'Met meer data-gedreven methoden ontwikkelen we meer kennis over PTSS en kunnen we zorgen voor een betere preventie en een vroegere signalering.'