Bij mensen van middelbare leeftijd of ouder met een scheurtje in de meniscus door slijtage, heeft een operatie zelden zin. Veel studies lieten al zien dat een kijkoperatie, waarbij een arts een scheurtje behandelt, niet beter is dan fysiotherapie of zelfs een nepoperatie, waarbij een arts alleen sneetjes in de knie maakt. Scheurtjes in de meniscus komen ook vaak voor bij mensen die geen klachten hebben en zijn vaak niet de oorzaak van pijnklachten. Toch opereren nog steeds veel orthopeden bij een gescheurde meniscus. Hoe zit dat?
‘Op populatieniveau is aangetoond dat deze operatie, een zogenaamde partiële meniscectomie, geen effect heeft, maar een enkeling kan er baat bij hebben. Veel orthopeden zeggen dat ze nog vaak opereren, omdat ze precies weten bij wie een operatie zinvol is’, vertelt onderzoeker Gerjon Hannink van het Radboudumc. ‘Wij wilden weten of er kleinere groepen patiënten bestaan bij wie je juist wél zou moeten opereren.’
Operatie onnodig
‘Om dat uit te zoeken hadden we veel gegevens nodig’, zegt Stan Wijn, die promoveerde op het onderzoek. ‘Alle studies tot nu toe waren per stuk te klein om subgroepen te vinden. Daarom verzamelden we de gegevens van vier studies naar het effect van een operatie aan de meniscus, zodat we in totaal data van 605 patiënten tot onze beschikking kregen. We analyseerden de ruwe data opnieuw in het grotere verband. We zochten naar subgroepen bij wie een operatie zinvol is op basis van dertien factoren, waaronder leeftijd, BMI, geslacht, locatie van de scheur en kniefunctie.’
De onderzoekers vonden geen enkele subgroep, zelfs niet toen ze met behulp van kunstmatige intelligentie de data analyseerden. Niet één selectie scoorde beter qua pijn aan de knie, functie van de knie of mentaal welzijn. ‘Wij laten met deze studie zien dat er dus geen kleinere groepen patiënten bestaan bij wie je juist wél zou moeten opereren’, stelt Wijn. ‘Wat ons betreft gaan we daarom veel minder opereren. Alleen bij hele duidelijke klachten, zoals een knie die op slot zit of als strekken van de knie niet meer gaat.’
Niet meer polderen
Wat kunnen we patiënten met pijnklachten aan de knie dan wel bieden? ‘Preventie, in combinatie met een persoonlijke aanpak waarbij fysiotherapie centraal staat’, antwoordt Hannink. ‘We moeten een verslechterende knie meer als een chronische aandoening gaan beschouwen. Een duidelijke richtlijn is daarbij heel belangrijk en orthopeden moeten zich daaraan houden. Ik hoor nog te vaak dat ze opereren, want “als ik het niet doe, doet iemand anders het”. Sommige patiënten gaan zelfs naar het buitenland als ze in Nederland geen operatie krijgen. Nederlandse zorgverzekeraars zouden de ingreep niet meer moeten vergoeden wanneer deze in het buitenland is uitgevoerd.’
Maroeska Rovers, hoogleraar Evidence-Based Surgery, voegt toe: ‘Voor deze operaties moeten we toewerken naar het principe van “nee, tenzij daar een specifieke indicatie voor is”, zoals een knie die op slot zit. Daarmee besparen we in Nederland 11 tot 26 miljoen euro per jaar, zonder dat het ten koste gaat van de kwaliteit van leven. We kiezen met het Integraal Zorgakkoord voor passende zorg. Dan moeten we ook echt kiezen om niet te opereren, en stoppen met polderen.’