Zeer dodelijk
Leverkanker is de dertiende meest voorkomende kanker in België. De ziekte is zeer dodelijk. Slechts 1 op 5 patiënten overleeft langer dan 5 jaar na de diagnose van leverkanker. 'We kunnen de patiënt zelden helemaal genezen', zegt prof. Thomas Vanwolleghem (UZA/UAntwerpen).
Ontdekking vaak te laat
'Als de tumor erg vroeg ontdekt wordt, is een transplantatie of het verwijderen van een stuk van de lever hiervoor nodig. Maar heel vaak wordt de kanker helaas pas in een gevorderd stadium ontdekt. Chemotherapie kan dan het leven van de patiënt soms met maanden, maar niet met jaren verlengen.'
Hepatitis B- en C
Van alle mensen met leverkanker is meer dan de helft besmet met het hepatitis B- of C-virus: het risico op leverkanker bij deze patiënten is tot honderdmaal groter. Vanwolleghem: 'Hepatitis B- en C-patiënten hebben een virale infectie in hun lever. Ze voelen dat niet en hebben vaak ook geen symptomen. Maar die infectie is wel schadelijk voor de lever en leidt vaak tot leverfibrose, wat dan weer het risico op leverkanker erg verhoogt.'
Dure controles
Mensen met een virale hepatitisinfectie moeten dus geregeld op controle, soms tot twee keer per jaar. Via beeldvorming en bloedonderzoek wordt dan nagegaan of de patiënt leverkanker aan het ontwikkelen is. Die controles zijn erg duur, en bovendien bieden ze geen 100% garantie op het tijdig ontdekken van een eventuele kanker.
Genetisch onderzoek verklaart oorlog aan leverkanker
Intensief onderzoek van wetenschappers aan UAntwerpen en het UZA, met steun van de Stichting Tegen Kanker en in samenwerking met artsen uit Antwerpen, Limburg en Rotterdam, zal daar op termijn verandering in brengen.
'We analyseerden de leverbiopsieën van patiënten met een hepatitisbesmetting', legt onderzoeker Stijn Van Hees (UAntwerpen/UZA) uit. 'Ten tijde van die biopsieën hadden die mensen nog geen leverkanker. We gingen na welke patiënten later leverkanker ontwikkelden. Vervolgens bestudeerden we verschillen in genexpressiepatronen tussen een groep die mediaan 8,3 jaar later leverkanker ontwikkelde en een groep die geen leverkanker ontwikkelde.'
500 genen
De onderzoekers lieten verschillende AI-technieken los op de data en kwamen tot de conclusie dat er meer dan 500 genen verschillend tot expressie kwamen bij mensen die later leverkanker gingen ontwikkelen. Van Hees: 'Daar zitten ook ‘oncogenen’ tussen, genen waarvan we weten dat ze een rol spelen in de ontwikkeling van kanker. Ook vonden we signalen dat verschillende biologische kankerprocessen reeds aanwezig waren bij patiënten die later leverkanker ontwikkelden.'
Genen platleggen
Samen met prof. Kris Laukens en dr. Bart Cuypers, experten biomedische datamining op UAntwerpen, werd een computermodel op basis van artificiële intelligentie ontwikkeld. Daarbij worden de graad van leverschade, de gegevens van een biopsie en de genetische informatie van een patiënt gebundeld. 'Zo kunnen we ruim acht jaar op voorhand patronen herkennen die zullen leiden tot de ontwikkeling van leverkanker', aldus Vanwolleghem.
Klinische test ontwikkelen
'Deze resultaten zijn veelbelovend. Het doel is om op basis van de nieuwe inzichten een klinische test te ontwikkelen die een onderscheid maakt tussen patiënten die geen risico lopen op leverkanker en patiënten die wel leverkanker zullen ontwikkelen, zodat zij intensiever opgevolgd worden en er sneller kan ingegrepen worden. Ons onderzoek opent niet enkel mogelijkheden om leverkanker te gaan voorspellen, maar legt ook genen bloot die belangrijk zijn in de ontwikkeling van leverkanker. Verder onderzoek kan daarom ook leiden tot een technologie waarbij we deze genen kunnen ‘platleggen’, waardoor de ziekte zich niet kan ontwikkelen', aldus Van Hees.