Eiwit
Al ver voor de coronacrisis ontdekten viroloog Marjolein Kikkert en collega’s dat alle coronavirussen een eiwit bevatten dat essentieel is voor de vermenigvuldiging van het virus in ons lichaam. Dit eiwit zorgt er ook voor dat een deel van ons immuunsysteem onderdrukt wordt, waardoor het virus makkelijker zijn gang kan gaan.
'Potentiële nieuwe vaccinkandidaat'
In Nature Communications schrijven de onderzoekers dat coronavirussen waarin subtiele veranderingen zijn aangebracht in dit eiwit, zeer goede bescherming bieden tegen infecties met het normale coronavirus in een muismodel. 'Dit maakt het aangepaste virus een potentiële nieuwe vaccinkandidaat', aldus het LUMC.
Volledig immuun na één vaccinatie
Dit concept is op zich niet nieuw. Er zijn al meerdere vaccins waarin verzwakte virusdeeltjes worden gebruikt, zoals in de vaccins voor gele koorts, de bof en mazelen. 'De virusdeeltjes worden meestal verzwakt door ze veelvoudig in gekweekte cellen of proefdieren te vermenigvuldigen, waardoor er veranderingen in het virale genoom ontstaan en ze geen ziekte meer veroorzaken', zegt Kikkert. 'In dit geval hebben we een hele specifieke aanpassing in het genoom gemaakt. Het virus bleek hierdoor niet meer ziekmakend en geeft het immuunsysteem de kans om optimaler te reageren en bescherming op te bouwen.' Dat komt volgens Kikkert omdat het aangepaste virus zich nog een tijdje kan vermenigvuldigen en ons immuunsysteem niet meer onderdrukt. En dat werkte goed. 'Na slechts 1 vaccinatie waren muizen volledig immuun.'
MERS en SARS: 2 verschillende coronavirussen
In hun studie gebruikten de onderzoekers het MERS-coronavirus, dat sinds 2012 verantwoordelijk is voor verschillende uitbraken in Saudi-Arabië. Het virus is anders dan het coronavirus dat in 2020 de coronacrisis veroorzaakte (SARS-CoV-2), maar ze lijken wel veel op elkaar.
Superieur vaccin
Volgens Kikkert geeft een vaccin met verzwakt virus waarschijnlijk een betere en langere bescherming dan de huidige coronavaccins. 'Het immuunsysteem krijgt de kans alle aspecten van het virus te ‘zien’. Bovendien wordt op deze specifieke manier het hele arsenaal dat ons immuunsysteem in huis heeft, en met name de aangeboren immuunreactie, beter geactiveerd. Dit gebeurt veel minder bij alle huidige vaccins die alleen het spike-eiwit bevatten.'
Ontwikkeling vaccin duurt langer
Waarom is er dan niet eerder op zo’n vaccin ingezet? 'Hoewel deze vaccinstrategie vaak superieur is, zitten er ook veiligheidsrisico’s aan. Vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem kan dit problemen geven. De ontwikkeling van dit soort vaccins vraagt daarom om nog meer veiligheidstesten, en duurt dus langer', zegt Kikkert.
Werkt het ook voor SARS-CoV-2?
Het inmiddels welbekend SARS-coronavirus bevat eenzelfde eiwit als het MERS-virus. 'We zijn nu aan het onderzoeken of dezelfde ‘truc’ ook werkt voor dit virus', zegt Kikkert. Met dit onderzoek leren ze ook meer over hoe coronavirussen precies werken. 'Deze kennis is essentieel om het algemene ‘coronavirusprobleem’ op een duurzame manier in de hand te houden.'
Moet nu nog regelmatig 'geboost' worden
Een mogelijk nieuw coronavaccin is daarom absoluut niet te laat, vindt Kikkert. 'Het SARS-CoV-2 virus en andere varianten blijven de mensheid voorlopig pesten. Net als bij het griepvirus, is het belangrijk om de bevolking te beschermen tegen ernstige uitbraken.' De huidige coronavaccins werken relatief zeer tijdelijk en er moet regelmatig ‘geboost’ worden. 'Een vaccin met verzwakt virus werkt mogelijk langer waardoor je in plaats van elk seizoen, misschien eens in de 5 jaar een herhaalprik hoeft te halen.'