Toenemende hitte vergroot kans op vroeggeboorte in Nederland, vooral in achterstandswijken
De invloed van klimaatverandering reikt verder dan extreme stormen of droogte. Ook de gezondheid komt steeds meer onder druk te staan. De toenemende hitte in Nederland leidt vooral in achterstandswijken tot meer vroeggeboorten, zo blijkt uit onderzoek van Erasmus MC, Erasmus Universiteit en Tilburg University.
Temperatuur gekoppeld aan 2 miljoen zwangerschappen
Onder leiding van neonatoloog dr. Jasper Been van Erasmus MC koppelden dr. Lizbeth Burgos Ochoa en hun onderzoeksteam temperatuurgegevens van het KNMI aan de gegevens van meer dan twee miljoen Nederlandse zwangerschappen. Ook gebruikten ze data van het CBS om sociale omstandigheden mee te laten wegen. Wat bleek? Hitte verhoogt het risico op vroeggeboorte en een laag geboortegewicht. Bij zwangere vrouwen met een laag inkomen, een lage opleiding of een woning in een achterstandswijk is dit effect zelfs twee keer zo groot.
Meer vroeggeboortes
De resultaten zijn gepubliceerd in Public Health. ‘Het is voor het eerst dat klimaatverandering, zwangerschap en sociale ongelijkheid op deze manier in verband zijn gebracht,’ zegt Been van de afdelingen Verloskunde en Gynaecologie en Intensive Care Neonatologie. ‘De impact is in heel Nederland groot, maar vooral in wijken waar de gezondheidsverschillen toch al fors zijn. Het aantal vroeggeboortes ligt daar al hoger, maar dat zal dus nog meer toenemen als we hier niets aan doen.’
Hitte blijft hangen in de stad
Dat juist de vrouwen in die wijken meer risico lopen, komt mede door hun leefomgeving. Uit onderzoek van TU Delft blijkt dat het in achterstandswijken binnen tot wel vier graden warmer kan zijn dan in andere buurten. Dit is onder meer te wijten aan de gestapelde bouw, zoals flats, en een gebrek aan groen. Hierdoor blijft warmte hangen en koelen gebouwen ’s nachts slecht af.
Hete zomer van 2023: mogelijk 500 extra vroeggeboortes
In de zomer van 2023 waren in Nederland meer dan 30 dagen met een gemiddelde temperatuur boven de 20 °C. Hoewel een gemiddelde van 20 °C misschien niet extreem klinkt, lopen de maximumtemperaturen op zulke dagen vaak tot 30 °C of hoger op. Deze zogenoemde “tropische dagen” zouden mogelijk tot minstens 500 extra vroeggeboortes hebben geleid.
In landen als Spanje en Portugal is het altijd al veel warmer geweest. Is het dan niet vreemd dat we juist in Nederland met dit soort warmteproblemen te maken krijgen? Volgens Been niet. ‘In Zuid-Europese landen is de bevolking meer gewend aan warmte,’ legt hij uit. ‘Risico’s nemen daar pas toe bij hogere temperaturen. Zwanger zijn bij extreme hitte in Nederland brengt daardoor extra risico’s met zich mee.’
Levenslange gevolgen
Risico’s met levenslange gevolgen, want vroeggeboorte – dus vóór 37 weken zwangerschap – is niet alleen een probleem bij de geboorte zelf. Prematuren hebben later vaker gezondheidsproblemen, leerachterstanden of zelfs blijvende handicaps. ‘Ze beginnen hun leven al met een achterstand. Dat is niet alleen zwaar voor het kind, maar voor het hele gezin’, zegt Been. ‘De gevolgen kunnen levenslang zijn.’
Lager geboortegewicht
Hittestress hangt ook samen met een lager geboortegewicht. Baby’s die in de baarmoeder langere tijd zijn blootgesteld aan hitte, kunnen gemiddeld 45 gram lichter zijn bij geboorte. Dat gewichtsverlies is vergelijkbaar met het effect van licht roken tijdens de zwangerschap, zoals blijkt uit eerdere studies.
Hitteplan moet ook zwangere vrouwen beschermen
Volgens de neonatoloog is het tijd voor actie. ‘We moeten deze risico’s serieus nemen. Zeker in de wijken waar mensen zelf weinig middelen hebben om zichzelf te beschermen tegen de stijgende temperaturen.’ Hij pleit er daarom voor dat zwangere vrouwen en hun baby’s specifieke adviezen krijgen zoals via het Nationaal Hitteplan van het RIVM, iets dat nu nog niet het geval is.