Investeringen nodig
'Het gaat nu nog goed met de nieuwsmedia in Nederland en zij kunnen nog tegen een stootje. Toch zijn investeringen nú nodig om ervoor te zorgen dat ons nieuws divers, onafhankelijk en toegankelijk blijft. De toezichthouders benoemen een aantal mogelijke acties, zodat nepnieuws ook in de toekomst geen voet aan de grond krijgt', aldus de toezichthouders.
Dat blijkt uit een gezamenlijke verkenning van de ACM en het CvdM naar digitalisering en nepnieuws. De twee toezichthouders presenteren feiten en analyses over nieuwsvergaring via online platforms en de verspreiding van nepnieuws. De ACM en het CvdM herkennen de risico’s van het op grote schaal verspreiden van nepnieuws via online platforms.
Risico’s nepnieuws
De impact van nepnieuws is op dit moment beperkt omdat de nieuwsvoorziening in Nederland divers en kwalitatief goed is en de consument het aanbod goed weet te benutten. Maar er zijn risico’s. Verdringing van kwaliteitsnieuws: als consumenten nieuws nog slechts via een zeer beperkt aantal platforms afnemen, kan dat ertoe leiden dat kwaliteitsnieuws moeilijk te bekostigen is en daardoor wordt verdrongen. Nepnieuws krijgt dan meer kans.
Verschraling van het nieuwsaanbod: de verdere groei van sociale platforms kan ertoe leiden dat traditionele nieuwsaanbieders steeds meer ‘sensatie-content’ plaatsen. Daardoor verschraalt de kwaliteit van het nieuwsaanbod en komt een belangrijke functie van de media voor het bevorderen van de democratie onder druk te staan.
Verdunning van de mediasector: de afgelopen jaren is er een sterke toename te zien geweest van fusies en overnames in de mediasector. Mede vanwege de steeds sterkere concurrentie van andere online diensten wordt verwacht dat die trend zich zal doorzetten. Net als voor alle bedrijven in Nederland geldt ook voor mediabedrijven dat zij niet zó dominant mogen worden dat ze de concurrentie kunnen belemmeren. Grote fusies moeten gemeld worden bij de ACM, die deze dan toetst op grond van de Mededingingswet. Voor de pluriformiteit van de media is dit van belang: concurrentie tussen nieuwsaanbieders versterkt de resistentie tegen nepnieuws.
Mogelijke acties
De ACM en het CvdM noemen een aantal mogelijke acties aan de verschillende partijen om ervoor te zorgen dat nepnieuws ook in de toekomst weinig voet aan de grond krijgt in Nederland:
Zorg voor de innovatie en nieuwe verdienmodellen die nodig zijn in een sterk veranderend (Nederlands) medialandschap. Het is primair aan nieuwsaanbieders zelf om te blijven investeren om de huidige hoge kwaliteit van de nieuwsvoorziening in stand te houden.
Neem als online platforms maatregelen om nepnieuws te filteren, goede informatie beter vindbaar te maken en transparant te zijn over de manier hoe zij nieuws presenteren. Investeer in ‘mediawijsheid’ van consumenten. Bewust kiezende consumenten die meerdere bronnen gebruiken beperken de impact van nepnieuws. De toezichthouders zullen in samenwerking met anderen bekijken welke initiatieven ontplooid kunnen worden om consumenten meer mediawijs te maken.
Waarom dit onderzoek?
De ontwikkelingen in de mediasector en de toenemende mogelijkheden om nepnieuws te verspreiden vormden aanleiding voor deze gezamenlijke verkenning. Digitalisering biedt veel kansen voor nieuwe en bestaande media, maar zorgt ook voor bedreigingen, zoals nepnieuws. Snel en massaal verspreid nepnieuws is schadelijk en kan burgers beperken in het maken van goed geïnformeerde keuzes.
Expertises toezichthouders combineren
Voor dit onderzoek combineerden de ACM en het CvdM hun expertise. De ACM ziet erop toe dat consumenten goed worden geïnformeerd en bestrijdt oneerlijke concurrentie. Het CvdM ziet toe op pluriformiteit, toegankelijkheid en onafhankelijkheid van de Nederlandse media.