Drie stembureaus is te weinig
De gemeente Son en Breugel wees in december vorig jaar 3 stembureaus aan voor het komende referendum over het Associatieverdrag van de Europese Unie met Oekraïne. Dit zijn er 7 minder dan tijdens de laatste verkiezingen voor Provinciale Staten in 2015.
Volgens de stichting Forum voor Democratie is het opkomstpercentage van groot belang en kan dit bepalend zijn voor het resultaat. Onderzoek wijst uit dat er causaal verband bestaat tussen – kort gezegd – de stemfaciliteiten die aan een kiezer worden geboden (aantal, afstand, locatie) en de opkomst.
Een reductie van 70 procent van het aantal stembureaus zal volgens de stichting een aanzienlijke kans met zich meebrengen dat minder mensen stemmen, waarmee het vereiste opkomstpercentage van 30 procent ernstig wordt gefrustreerd. Door dit soort drempels op te werpen kan het instellen van minder stembureaus worden aangemerkt als obstructie van het democratisch proces.
Volgens de stichting worden in het bijzonder ouderen en gehandicapten beperkt om hun stem uit te kunnen brengen. Samen met de stichting, eisten 2 inwoners van Son en Breugel die in deze hiervoor genoemde groepen vallen, dat de voorzieningenrechter de gemeente zou opdragen meer stembureaus te openen.
De gemeente stelt dat het instellen van 3 stembureaus voldoet aan het wettelijk voorgeschreven minimum. Bovendien is volgens haar de capaciteit van een stembureau bij een referendum hoger dan bij gewone verkiezingen. Het tellen van de stemmen is namelijk een stuk eenvoudiger omdat slechts “ja” of “nee” kan worden gestemd.
Gelet op de peilingen is volgens de gemeente de verwachting dat ongeveer 30 procent van de kiesgerechtigde inwoners zal gaan stemmen en zijn de 3 stembureaus voldoende. Bovendien zijn de stembureaus eenvoudig te bereiken en toegankelijk voor mindervaliden.
'Drempel wordt hoger'
De voorzieningenrechter oordeelt dat zorgvuldig moet worden omgegaan met de organisatie van het stemmen bij verkiezingen en referenda om te vermijden dat daarmee de uitkomst, al dan niet onbedoeld, wordt beïnvloed. Ook als de 3 stembureaus zich bevinden op gunstige locaties in de kernen van Son en Breugel, blijft het feitelijk zo dat er 7 stembureaus komen te vervallen. De kiezers die om praktische redenen bij een van die 7 stembureaus hadden willen stemmen, zullen nu moeten uitwijken naar een voor hen minder gunstig gelegen stembureau. De drempel om te gaan stemmen wordt daarmee in elk geval voor die kiezers hoger.
Het ligt dan ook in de redelijke verwachting dat het opkomstpercentage in dit geval negatief wordt beïnvloed, oordeelt de rechter. De gemeente moet het referendum organiseren op een manier zoals verkiezingen voorgaande keren zijn georganiseerd. Volgens de voorzieningenrechter heeft de gemeente dit niet gedaan en mocht het aantal stembureaus niet zo drastisch worden verlaagd.
Daarom bepaalt de rechter dat er meer stembureaus moeten worden geopend. De gemeente gaf aan dat door feitelijke omstandigheden 3 van de 10 gebruikelijke stembureaus niet zullen kunnen of behoeven te functioneren. De voorzieningenrechter wil de gemeente niet tot het onmogelijke of onredelijke dwingen en beslist daarom dat deze 3 stembureaus niet open hoeven.